Wat losse gedachten over Random Access Memories

Black Mask: I say we take off his mask. I want to see his real face!
Joker: Oh, don't be so predictable for Christ's sake. That is his real face.

Grant Morrison, Arkham Asylum: A Serious House on Serious Earth

i

Je kunt het bijna niet over Random Access Memories hebben zonder dat de term hype valt. Inmiddels lijkt de aanloop naar de daadwerkelijke release een casus voor marketeers te zijn geworden die er vol bewondering over spreken. De fout die bijna iedereen maakt is om muziek en de campagne als losstaande entiteiten te zien. Het briljante aan de campagne van Random Access Memories is dat de muziek de hele tijd centraal heeft gestaan. Zelfs het billboard op Sunset Blv. was een verwijzing naar de muziekgeschiedenis (het beroemde billboard van het debuut van The Doors), net als de trailer die op de dag verscheen dat iTunes het album presenteerde het materiële van de muziekervaring (de LP uit de hoes halen, de naald in de groef leggen) centraal plaatste*.

Hype met zijn associatie van onwaarachtigheid suggereert iets artificieels dat afleidt van de muziek. Maar is dat daadwerkelijk het geval? Veeleer heeft Daft Punk in eerste instantie internet optimaal gebruikt. De 15 seconden riff van ‘Get Lucky’ ontvouwde zich als voortbewogen door een nieuw soort vlindereffect in steeds langere loops en mash-ups. En zo kon het zijn dat de riff, toch al met geladen met connotaties van Chic/Sister Sledge liedjes, geleefd klonk op het moment dat ‘Get Lucky’ in zijn geheel verscheen. De serie van getimede Collaborators filmpjes zullen een budget hebben gekend waar ze bij Columbia geen seconde van wakker hebben gelegen. Ik kan me geen campagne herinneren waar muziek, het proces van musiceren, zo centraal stond. Chilly Gonzalez die het belang van harmonie uitlegt, was alle reclame maar zo interessant.

ii       

Waarom kan Daft Punk met zoiets wegkomen? Omdat ze een sterk merk zijn. Wat op zich vreemd is. Dit zijn immers twee “sterren” die al jaren met robothelmen uit een B-film rondlopen. Een idee dat destijds net zo goed had kunnen mislukken maar er nu al 13 jaar voor zorgt dat Daft Punk de Andere Popgroep is. Alleen liefhebbers van anorectische indie en techno puriteinen klagen nog steeds over de helmen (de laatste zijn hypocrieten gezien hun eeuwige respect voor anonieme helden als Underground Resistance, Drexciya en Basic Channel). Maar er is iets dat zelden iemand opvalt: hoe Daft Punk stug dingen voor elkaar krijgt. Japanse animéheld een complete film voor je album laten maken? Een totaal eigenzinnige zwijgende roadmovie maken? Een vrijwel door iedereen onbegrepen album maken en dat opeens naadloos integreren in een inmiddels legendarische concertreeks? Een platenmaatschappij overtuigen om een studioalbum op de oude manier te maken en daarmee hoogstwaarschijnlijk nog ouderwetse verkoopcijfers halen? Zoiets is niet alleen imago, hype, dat heeft te maken met moed, want dat begint nu ook te dagen: Daft Punk maakt nooit hetzelfde album. Ze zijn leiders in plaats van volgers.

iii

Een van de componenten van retromania is een crisis van de kritiek. Het is dan ook verbazingwekkend dat een van de onverwachte bijeffecten van Random Access Memories de manier is waarop de meeste recensies de eerste twitter shitstorm (ofwel de anti-hype hype) totaal hebben genegeerd en een eigen plan hebben getrokken. “Hier stopt de hysterie” lijkt men bijna unaniem te hebben besloten. Een compleet onvoorspelbare reactie in tijden waarin het publiek continu wordt gepeild, zijn mening ventileert onder recensies. Het is alsof het album in de oude stijl ook kritiek in de oude stijl afdwingt. Favorieten tot nu toe: Martijn Ter Haars kraakheldere analyse voor Kindamuzik, Garrett Kamps’ wervelstorm van one-liners in Spin en nog steeds de meest diepgravende: Joseph Ghosn in Obsession.

iv 

mooi is ook hoe radicaal ze alles omarmen waar 'onze' generatie mee brak in de jaren 80

Ik denk dat ik weet waar Ariën Rasmijn in deze tweet op doelt. De slaapkamermuzikant, DIY, de computer, (ironie?) Maar is het daadwerkelijk een breuk? Wiens jaren ’80 hebben we hier over? Voor iemand die in de periode van prog naar dansmuziek bewoog met popradio op de achtergrond en wekelijkse injecties van Miami Vice is er geen breuk. Midden in die beweging bevonden zich platen als Slave To Rhythm, Cupid & Psyche ’85, Hounds of Love en Sign ‘O’ the Times, totale state of the art studioalbums. Ligt de breuk niet later? Wanneer de effecten van acid house voelbaar worden? En hoe passen rockproducties als Nevermind, Black Album en Saturation in deze chronologie? Een andere mogelijke breuk: de loudness war. Op een niveau presenteert Random Access Memories een fetisjering van geluid: het klinkt vol, helder, ambachtelijk…weldadig voor het oor.

v

Aan de andere kant, en hier ligt in eerste instantie een van Random Access Memories krachten, is de plaat op een aantal momenten unheimlich. Met name ‘Instant Crush’ en ‘Fragments of Time’ zijn na een paar beluisteringen ongemakkelijk vertrouwd, alsof een hit van dertig jaar geleden zich plotseling weer in je hoofd nestelt. Een hit uit een parallel 1980 natuurlijk. In die zin is er inderdaad sprake van een breuk en een terugkeer van iets dat we hebben verdrongen: de achteloze melodie zoals ingeruild voor noise, de track, mix, riffs, lo-fi, etc. Geen wonder dat mensen het zo vaak over popliedjes hebben als guilty pleasure. Daft Punk speelt regelmatig met taboes van smaak en de categorieën van mooi en lelijk, authenticiteit en ironie, wat steevast leidt tot verdeelde reacties. Totdat gewenning optreedt, de kaart van taboes opnieuw is ingedeeld en uitgetekend.

* En laten we het detail van de cd/LP zelf niet vergeten: het rode Columbia label dat waarschijnlijk al jaren niet op deze manier wordt gebruikt (ik associeer het zelf met Miles Davis albums uit de jaren zeventig).