Ik merkte tijdens het schrijven van een nieuw boek dat Brian Wilson vaak terugkeerde als verwijzing en zo kwam ik er achter dat in 2011 The SMiLE Sessions zijn uitgebracht, een soort definitieve versie van het album-dat-nooit-was, gebasseerd op de versie die Brian Wilson in 2004 had opgenomen. Er bestaat een uitgebreide boxset met vijf cd's, maar ik heb de enkele cd gekocht want ik ga een dergelijke boxset toch maar een keer beluisteren en bovendien is het van grotere waarde voor musicologen. Door de jaren heen heb ik naar reconstructies geluisterd van SMiLE en toch maakt het verschil om het nu professioneel afgemixt en op cd-kwaliteit te horen. Het is een wonderbaarlijke plaat, met een prachtige contrast tuseen een aantal van de mooiste liedjes ooit gemaakt en, zeker naarmate het album vordert, unieke kosmische minaturen. Er is vaak gespeculeerd wat er zou zijn gebeurd wanneer SMiLE gewoon in 1967 was uitgebracht. Had popmuziek dan een heel ander pad ingeslagen? Hadden The Beatles op hun beurt een antwoord geformuleerd in plaats van te opteren voor de kleine gebaren van The Beatles (1968)? Mooi voer voor een parallele geschiedenis sciencefictionverhaal (ik zet het op de te schrijven lijst). Maar eerlijk gezegd denk ik dat het effect niet zo dramatisch zou zijn geweest. Pet Sounds was al geen commercieel succes (en is pas in de jaren negentig echt aan een opmars begonnen, in de OOR Top-100 aller tijden uit 1987 is het album een onopvallende middenmotor). Waarschijnlijk maakt de reis van SMiLE, met die unieke betekenislagen en mythologie, het album tot wat het is. Maar ik realiseerde me ook dat popmuziek niet beter wordt dan dit. Die samenloop van talent en sociale omstandigheden zal voorlopig niet worden herhaald.
Het deed me ook denken aan een oude dubbelrecensie die ik voor De Subjectivisten schreef over de 2004 versie van Brian Wilson. Verloren gegaan in de grote crash van de site, maar in mijn archief vond ik gelukkig mijn tekst. Helaas niet die van Roger Teeling waar ik naar verwijs. Sommige dingen gaan echt verloren.
Open source voor nieuwe en oude dromen (2004)
Als Pet Sounds, zoals Roger Teeling vol overtuiging kan verkondigen, de eerste sampleplaat is, dan is SMiLE het eerste “open source” album. Niet louter een verzameling puzzelstukjes voor Beach Boys nerds en de Dood van de Auteur theorie in praktijk gebracht door bootlegfanaten, nee, SMiLE schiep gedurende 37 jaar een ruimte om in te fantaseren over de Ultieme Plaat, de beste plaat aller tijden die nooit was, de droomplaat bij uitstek. Wie die mythe om zeep helpt kan zure reacties verwachten, in een zin zijn samen te vatten als “de magie is verdwenen.” Het is op zich geen onterechte observatie, in de zin dat de hele sociale constellatie die SMiLE veroorzaakte en tegelijkertijd vertegenwoordigt, de jaren zestig, is verdwenen. Dat licht, die paranoia en hoop kan je met Protools onmogelijk doen herleven.
Wat ik jammer vind van die reacties uit het, zeg maar, puristische kamp, is dat er vaak een soort teleurstelling uit klinkt alsof het postzegelalbum opeens gigantisch in waarde is gedaald (wat ongetwijfeld ook zo is), zonder dat er bij de betekenis van de nieuwe SMiLE wordt stilgestaan. Want als er een plaat gemaakt lijkt voor het net voltooide scenario dan is het dit ambitieuze werk over migratie, levenscycli, ouder worden, wedergeboortes, voortleven in het kind. Zelfs als SMiLE was uitgebracht in 1967 dan was een nieuwe versie “noodzakelijk” geweest om, het schaduwgeluid, de stem van de man te horen. Vandaar dat ik ook niet kan inzitten over Wilsons stem op de nieuwe versie, hij klinkt zoals hij op zijn leeftijd hoort te klinken, kalm en wijzer. De eerste zinnen van ‘Heroes and Villans’ klinken nu authentieker want doorleefd, bovendien zijn er opeens duizelingwekkende momenten waar Brian Wilson zijn jeugdige zelf lijkt toe te zingen, die op zijn beurt fantaseert over zichzelf als oude man.
Dat Wilson de cyclus voor zichzelf heeft weten af te sluiten is bewonderswaardig en denk ik vanuit persoonlijk oogpunt ook “gezond”. Wat niet hoeft te betekenen dat de opening die 37 jaar SMiLE heeft veroorzaakt definitief is afgesloten nu de Auteur weer heeft gesproken. Er is geen definitieve SMiLE, die moet iedereen zelf vinden en construeren. Dat kan met veredeld knip en plak werk, als muzikaal eerbetoon (High Llamas op het doodsaaie Hawaii) of op meer impressionistische wijze zoals Mouse on Mars in zeker zin deden op hun Vulvaland album (het laatste model zou uiteindelijk moeten leiden tot een Fennesz remixproject/atomaire ontleding van SMiLE.) Ik stel mij een toekomstscenario voor waarin het de Kraftwerkrobots mogelijk wordt gemaakt om onafhankelijk van menselijke inbreng muziek te maken en zo uiteindelijk hun versie van SMiLE zullen bouwen, zichzelf pijnigend met de vraag hoe ze de laatste minuut van ‘Surf’s Up’ door middel van vocoderstemmen kunnen reproduceren Ze zullen het hoofd breken over de vraag of dat gevoel van oneindigheid, de schoonheid van sterren gereflecteerd in de ogen van een kind, het eindproduct is van een logisch uit te werken proces of dat het uiteindelijk toch maar een dromer was die de magie werkelijk kon vangen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten