Hoe en waarom voorbij de Aarde gaan?

Het heeft even geduurd maar ik wil hier terugkomen op de tekst ‘We Eisen de Toekomst Terug’ die Stefan Blokker schreef voor Ongekunsteld. Een zeer sympathiek artikel over De Toekomst Hervonden dat hem aanzet tot een aantal bespiegelingen. Een paar observaties wil ik hier verder uitwerken, met name over de “oplossing van de ruimte” uit de conclusie:

Op die manier zou er weer ruimte ontstaan voor nieuwe ideeën, niet gelimiteerd door de gevolgen van een te hoge bevolkingsdichtheid. Je kunt je natuurlijk dan afvragen in hoeverre dit een werkelijke oplossing is en niet enkel het ‘verplaatsen van het probleem’. Andere planeten raken weldra ook weer overbevolkt en voor je het weet wordt ook alles daar dood gereguleerd, of misschien komen we daar al helemaal gereguleerd aan en zal die ruimte om iets werkelijk nieuws te scheppen er nooit zijn.

Hoe vaag ik in de conclusie ook over die oplossing blijf, het is de meest reële grootschalig stap voorwaarts. Er is een radicale logica die stelt dat het beste wat de Aarde kan overkomen de zelfdestructie van de mensheid is. Rust Cohle in True Detective heeft in wezen gelijk wanneer hij stelt dat bewustzijn een fout van de evolutie is. Een fout die het evolutieproces uit balans heeft gebracht en de habitat van de Aarde zelf in gevaar brengt. Maar aangezien dit lastig is te accepteren willen we toch verder met dit bewustzijn, hoe barok de technologische constructies zijn die we verzinnen om te overleven.

De interplanetaire oplossing is zo’n constructie maar het appelleert tegelijkertijd aan diepere nomadische verlangens. Ik denk dat op het moment ruimtereizen er niet al te best voorstaan. Het zou al een wonder zijn wanneer een individu deze eeuw Mars levend bereikt. Het verlaten van het zonnestelsel is voor de mens hoogstwaarschijnlijk onmogelijk–hypothetische sluikroutes door wormgaten in de stijl van Interstellar daargelaten. Wie het puur gaat om het continueren van het leven voorbij het individu, bijvoorbeeld voor het geval de Aarde geraakt wordt door een komeet, kan zich beter richten op het versturen van sondes met genetisch materiaal. Overbevolking zal hoogstwaarschijnlijk nooit worden opgelost door ruimtereizen, maar op de hele lange termijn is het handig om werelden voorbij de Aarde te verkennen.

Stefan heeft in het bovenstaande citaat gelijk dat met zulke reizen een aantal problemen, bijna als een virus worden meegedragen. Als ruimtereizen worden ingebed in de termen van een militair-industrieel complex is het beter om helemaal niet gaan. Vrijwel alles wat het zal verspreiden is dan al conceptueel verziekt. Ik blijf het herhalen maar de Mars trilogie van Kim Stanley Robinson is cruciaal omdat het met veel van dit soort vragen worstelt. Al tijdens de vlucht naar Mars besluiten sommige pioniers om zich niet aan de vooropgestelde doelen te houden en een waarlijk nieuwe wereld te creëren, een schisma dat door de hele reeks zal blijven doorwerken. En de figuur Ann Clayborne is op een andere manier interessant. Deze geologe ziet al snel in dat de mens Mars onherkenbaar zal veranderen en zet zich in voor een pure planeet waar de mensheid zo weinig mogelijk sporen achterlaat. Gezien de duurzaamheidsprestaties op Aarde is er veel te zeggen voor haar ideeën. Er is een soort arrogant rationeel “recht” dat de mens alles maar moet domineren, wat uiteindelijk onmogelijk is. Aan de andere kant zou je in een bescheiden variant kunnen stellen dat alles uiteindelijk verandert en verdwijnt, of de mens zich er mee bemoeit of niet.

Het belangrijkste aan de sprong naar boven is echter de conceptuele opening. Het richt de blik naar buiten toe in plaats van naar binnen. Het breekt de obsessie met onszelf en het “narcisme van verschil”. Het stimuleert positieve technologische vernieuwingen die onverwachte oplossingen kunnen bieden op andere gebieden (dus ook voor het leven op Aarde.) Voor een uitputtend overzicht van mogelijke scenario’s, problemen, oplossingen en mooie infographics verwijs ik verder naar dit fijne io9 artikel. Voor de meer poëtische kant, Sint Carl van de Kosmonauten, prachtig bijgestaan door de beelden van Erik Wernquist:

Wanderers - a short film by Erik Wernquist from Erik Wernquist on Vimeo.