De Konstantin Controverse

Een nieuwe controverse in de wereld van, ja van wat, house, techno...dance? Daar kom ik nog op terug. Eerlijk gezegd had ik alleen zijdelings van het Giegling label gehoord (een jonge collega is liefhebber en krijgt pretoogjes als weer een 12-inch in gelimiteerde editie kan worden besteld) en van Konstantin al helemaal niet (bewust). Maar al snel werd via social media een fragment uit een interview met Groove gedeeld, dat in eerste instantie prettig wegleest met zijn ideeën over Der Weimar-Spirit, maar waaruit op een gegeven moment blijkt dat de DJ/producer een seksistische hufter is. In het huidige tijdsgewricht kun je vervolgens ten onder gaan aan een soort online heksenjacht, wat een gevaarlijk fenomeen is, al helpen de laffe nepexcuses, waar men tegenwoordig in is gespecialiseerd, niet echt.

De controverse heeft denk ik een aantal interessante implicaties. De (domme) ideeën van Konstantin passen helaas naadloos in het huidige narratief van de blanke man die zich op een aantal vlakken onder druk voelt gezet. De broflake ziet in sommige gevallen spoken, maar in andere heeft hij gewoon te maken met een reële correctie op een eeuwenlange dominantie. Die correctie is al decennia aan de gang, maar blijkbaar worden de effecten van dekolonisering, feminisme, rechtsgelijkheid nu echt invoelbaar. Konstantins woorden verrassen daarom niet echt, zijn eigen utopie lijkt te worden doorprikt.

Maar zouden zijn woorden minder erg zijn als ze door een artiest in een ander genre werden geuit? En wat zegt dat over de relatie tussen de artiest (of denker), zijn werk en politieke gedachten? Om een voorbeeld te geven: Burzum beschouw ik als een meester in zijn genre terwijl ik, enigszins ongemakkelijk, zijn paganistisch-nationalistische ideeën accepteer. Maar in black metal weet je van te voren waar je aan begint. In house en afgeleiden ligt dit veel moeilijker. Dat heeft te maken met de oorsprong van house als een thuis/bescherming voor iedereen, een veilige haven, hoe tijdelijk, die voor minderheden in Chicago van groot belang was. ‘My House’ (1988) van Fingers Inc was en is nog steeds het statement:

  

Dit idee van universele acceptatie werd in Europa een aantal jaren, met als motor ecstasy, voortgezet als de knuffelutopie van acid en rave. Na 1991 volgde het uiteenvallen van de eenheid in verschillende subgenres die sindsdien zijn geëvolueerd en hun eigen kenmerken vormen, met daarbij horende (vaak onbewuste) sociale uitsluitingsmechanismen. In Duitsland is er altijd een potentieel geweest om van house een lokale volksmuziek te maken en de beruchte woorden van Mark Spoon op MTV (“the blacks have their hip hop and us whites have our techno”) gaven op botte wijze een breuk weer die met een aantal andere ontwikkelingen dansmuziek steeds minder aantrekkelijk hebben gemaakt en uiteindelijk types als Konstantin voortbrengen, een soort kinderlijke dictators die een fantasiebubbel scheppen.

En toch, ik kan me niet voorstellen dat Ricardo Villalobos of de artiesten van Kompakt zulke uitspraken zouden doen. Wat is dan het verschil? Is die wat vale Duitse deephouse een inherent fout genre? En kun je sociaalpolitieke ideeën in muziek herkennen? Dat is een vraag die al meer dan eeuw speelt ten aanzien van Richard Wagner en de vraag of zijn antisemitisme doorsijpelt in zijn muziek. En zo niet, kun je met die wetenschap toch genieten van zijn muziek? Ik denk van wel, zoals Voyage au bout de la nuit uiteindelijk een klassieker van de literatuur is, zonder dat Céline’s politiek achtergrond hier ook maar iets aan kan veranderen. Hoe groter de artiest, hoe sterker zijn kunst zijn politieke beelden tenietdoet. Wat dat betreft is het een geluk dat Hitler een middelmatige schilder en schrijver was. Het is een interessant en waarschijnlijk onbehagelijk denkexperiment om je Hitler voor te stellen als een geniaal schilder, een Picasso die toch besluit om het politieke pad te kiezen*.

* Ik noem het voorbeeld niet toevallig. Hitler speelt een aparte rol in China Miéville's The Last Days of New Paris, een fascinerende novelle over politiek en kunst.

Eerste indrukken bij beluistering van Narkopop

Na 17 jaar is de vijfde van GAS verschenen. Wellicht dat er over een aantal jaar diepgaandere en frisse inzichten over zijn te formuleren, al vermoed ik inmiddels dat GAS zichzelf analyseert, of wel, de basisgedachten over de muziek zijn allang geleden gevormd en daar valt weinig aan toe te voegen. Iedereen met maar een beetje interesse in de Duitse cultuur kan de punten naar eigen inzicht verbinden. Maar gedachten zijn er natuurlijk meteen, om te beginnen kan ik de laatste tijd met tevredenheid terugkijken op het hoofdstuk ‘1993: De toekomst is onaf’ uit De Toekomst Hervonden waar ik de comeback van The Avalanches, Aphex Twin en GAS bijna met mijn wil probeer vorm te geven. Mijmerend dat de auteurtechno van de jaren negentig vol onontgonnen vertakkingen zit, kom ik op dit punt terecht:

Het mooiste voorbeeld is Zauberberg (1997) van GAS dat een complete wereld presenteert, een audiovisuele dagdroom, en hier ook nog filosofische en literaire referenties aan verbindt (zonder dat deze op de voorgrond treden). GAS is geen model dat herhaald kan worden, het is een unieke uiting. In plaats van een Grote Plaat (die iedereen dwingt op te letten) is de term Sterke Plaat beter: een plaat (een kunstwerk) met verschillende dimensies en lagen, een spel met betekenissen. En hiermee vermijdt men het idee van een programma voor vernieuwing, het recept voor de toekomst zoals opgesteld door de criticus of een comité. Wat deze vorm van muziek maakt tot wat het is, is een persoonlijk visioen. Het verschijnt.

En verschijnen deed het. Meteen is duidelijk dat we nu te maken hebben met een evenement. Een spel tussen (social) media en platenmaatschappij. Je vergeet daardoor bijna hoe de status van dit project door de jaren heen is toegenomen en hoe obscuur GAS destijds was. Alle albums verschenen op het experimentele Mille Plateaux label en waren, misschien met uitzondering van het bij vlagen glitchy Pop, op dat label zelf buitenbeentjes. Ze waren ook moeilijk te vinden. Ik bestelde Zauberberg samen met Las Vegas van Burger/Ink en mijn portemonnee huilde toen ik, pre-online shop, bij de platenwinkel moest afrekenen. Nu krijg je netjes een opulent boekwerk thuisbezorgd dat je bijna niet durft aan te raken en achter glas wilt plaatsen.

Het is hoe dan ook een object waaraan alle zorg is besteed en nadat je de naald in de groeven hebt geplaatst wordt snel duidelijk dat dit verreweg het best klinkende GAS-album is. Ik ben zeker geen vinylfetisjist maar de eerste indruk wat betreft geluid is dat het vinyl voller klinkt met een indrukwekkende baslaag die de kamer op een gegeven moment laat trillen.

Narkopop is ook muzikaal het grootst opgezette album in de GAS-serie, vergelijkbaar met supersymfonieën als de tweede van Mahler. Zauberberg had altijd de mooiste structuur: een blik op de berg, de reis door het woud die volgt en het bereiken van de bergtop zelf. Narkopop slingert meer, kent meer verschillen: sublieme miniaturen die glinsteren als Rijngoud en ergens in het midden van het woud een duister hart gevormd door een terugkerende reeks van drie kloppende basdrums die het album meteen riskant maken als psychedelische ervaring. Dit fragment is zonder twijfel het dichtst dat GAS bij kwaadaardige muziek komt, onnoembaar en heidens.

Ik hoor niet een directe uitschieter als het meesterwerk ‘Köningsforst 5’ maar verbaas me in eerste instantie vooral over die basdrum. Waarom is die zo belangrijk in deze muziek en maakt het GAS spannender dan het beatloze Rückverzauberung project? En wat maakt de basdrum van Voigt, die bijna generiek kaal klinkt, toch zo herkenbaar? Is het tempo net iets lager dan de conventies van dansvloertechno vereisen? Want dit is muziek die door 99.9% van de dj's niet gedraaid zal worden. Maar dat was GAS altijd al, een bevrijde vorm van techno, voor het individu, de wandelaar, de kosmonaut.

Voor veel meer informatie is dit interview met Wolfgang Voigt een aanrader. In het Duits, vol “Hertzblut” en “der permanenten Auseinandersetzung mit Widersprüchen”, zoals het hoort.

(illustratie: Oscar Droege)

Wolfgang Voigt – Rückverzauberung 10: Nationalpark

Als ik het me goed herinner is dit de eerste cd die ik in 2015 heb aangeschaft. Dat is natuurlijk grotendeels de schuld van Aphex Twin en toch ook een beetje dat pas recentelijk een paar (mogelijk) interessante albums verschijnen. Een nieuwe Wolfgang Voigt is een automatische aanschaf. Dat heeft een praktische kant, zijn albums zet je makkelijk op, kun je op allerlei momenten beluisteren en gaan jaren mee. En er is een audiofiele insteek, de muziek van Voigt moet je overspoelen. Dunne streams en mp3s op computerspeakers doen geen recht aan de muziek. Binnen de kortste keren bewijst Rückverzauberung dit met zijn bedwelmende klanken die plotseling in volume toenemen.

Rückverzauberung 10: Nationalpark, gemaakt ter ere van de opening van het Nationalpark Hunsrück-Hochwald, is in alles een continuering van Voigts GAS-project waarmee hij tussen 1996 en 2000 een compleet eigen interpretatie gaf aan zowel techno als de Duitse klassieke muziek (in De Toekomst Hervonden krijgt Zauberberg daarom een unieke term toebedeeld: sterke plaat.) Met de Rückverzauberung-reeks ontdoet Voigt de muziek van de pompende beats en blijft een intrigerend veld van klanken over. Het idee van lagen van klassieke muziek vermengt met synthesizers lijkt simpel maar niemand doet Voigt echt na, de muziek is ook direct als de zijne te herkennen, ongetwijfeld van vanwege de techniek al is de sfeer, een mengsel van dwalende melancholie en verwondering, vrij stijlvast.

Voigt wordt soms beschuldigd van Zwarte Woud kitsch, maar ik denk dat zijn romantische gevoelens complexer zijn (en feitelijk gezien liggen zowel Köningsforst en Hunsrück-Hochwald niet in het Zwarte Woud.) Ik moest bij beluistering van het album terugdenken aan een tijd dat ik graag de term Geist hanteerde om een bepaalde kwaliteit van muziek mee te omschrijven. Destijds was ik nog zoekende en had de term bepaalde associaties met Duitse filosofie die bad ass waren, maar nu ik Rückverzauberung (terugtoveren) beluister snap ik waar ik naar op zoek was, een soort tegenhanger van soul. Maar die term werkt niet goed. Ik heb Autechre wel eens de grootste soulband van onze tijd genoemd, maar de associaties met een bepaald genre zijn te sterk. Soul heeft als term ook teveel last van authenticiteit, een inherent menselijk gevoel wat de zanger/muzikant opdiept. In Geist zie ik de emotionele synthese tussen mens en machine. Autechre heeft het, Aphex Twin heeft het zeker, ik zag het in de kalme zang van Ralf Hütter en de muziek van Wolfgang Voigt is met zijn extra betekenislagen waarschijnlijk de krachtigste manifestatie van Geist.

Rückverzauberung 10 lijkt op een definitief statement, het is veel langer dan de vorige tracks (de cd bestaat uit een nummer van iets langer dan een uur) waardoor de luisteraar optimaal kan verzinken in de muziek. Ambient in zijn meest klassieke vorm, het stuk werd ook in eerste instantie gebruikt voor een geluidsinstallatie in een woud. Moeilijk om na een paar luisterbeurten te bevatten, dit is immers muziek waar schijnbaar weinig “gebeurt”, er is geen drama, contrast wordt opgebouwd in ongebruikelijke tijdspannen, spanning ontstaat subtiel, vaak veroorzaakt door dynamische veranderingen, sommige details zullen na verloop van jaren worden ontdekt. Bovendien is er geen breuk met het al lang geleden geperfectioneerde model, vol associaties van natuur, Romantiek en Duitsland. Een muziek voor hardcore individualisten. De dichters, wandelaars, denkers.

De Triomf van Bürgerenergie

Germany's whole power supply -- and the way it's managed -- looks very different than it did not so long ago. In contrast to the big, centralized power plants that could meet demand with roughly the same, regular supply day-in and day-out, the new German system is increasingly a dynamic, decentralized patchwork that includes more than two million small and medium-scale renewables producers -- businesses, villages and towns, co-ops, individuals, green investment funds, and farmers -- whose numbers grow by the month.

Mooi artikel in Foreign Policy over de Energiewende en hoe het centralistische denken te kijk zet. Want het model gaat voorbij energievoorziening, het zijn de contouren van een manier van samenleven. Kortom, Duitsland redt het wel tot de 22ste eeuw.