Handboek voor het heden

Het is onmogelijk om The Age of Earthquakes: A Guide to the Extreme Present van Shumon Basar, Douglas Coupland en Hans Ulrich Obrist te omschrijven zonder te verwijzen naar de invloedrijke samenwerking van mediatheoreticus Marshall McLuhan en illustrator Quentin Fiore in de jaren zestig: The Medium is the Massage: An Inventory of Effects (1967) en War and Peace in the Global Village (1968). Het boek heeft hetzelfde formaat en in wezen dezelfde opzet als zijn voorlopers. Het trio laat tekst op fraaie wijze door foto’s en illustraties lopen, waarbij vanzelfsprekend kwistig gebruik wordt gemaakt van webesthetiek. Je kunt je afvragen of het papieren boek nog wel het geschikte medium is voor dit soort projecten. Het ouderwetse Penguin logo geeft het boek ook een extra nostalgisch air. Maar de keuze is uiteindelijk de juiste. Een flashsite of app zou The Age of Earthquakes laten verdrinken in de digitale oceaan, een boek zorgt voor een juiste afstand. Je pakt het op, laat een van de ideeën op je inwerken en legt het weer weg.

De auteurs presenteren slogans, denkexperimenten, definities van porte-manteauwoorden en grappen die uiteindelijk zoiets als de huidige tijdgeest weten te vangen van absurde onzekerheid, waar weinig ruimte is voor illusies. Daarbij volgen ze hun grote voorbeeld maar gebruiken ze vooral zijn kracht: de slimme oneliner (wanneer McLuhan lange argumenten opzette, zakte hij vaak door het ijs.) Nu ken ik het werk van Basar en Obrist niet, maar je herkent in veel teksten de naïeve ironie van Coupland, bijvoorbeeld: “Knowing everything turns out to be slightly boring” of “Before the Internet we had a few memes a year.” Vanzelfsprekend is er geen conclusie in zicht. De auteurs flirten onvermijdelijk met de komst van de Singularity en het beeld van de toekomst dat voorzichtig wordt geschetst is er een van een radicaal andere mens in een verpauperde omgeving (“In the future everywhere will be Detroit.”) Waarheden zo licht als luchtvervuiling.

Tekst en technologie

Toevallig sloeg ik Understanding Media (1964) van Marshall McLuhan open op de onderstaande passage, net nadat ik een van die artikelen had gelezen (Tim Parks - 'Reading: 'The Struggle') die zich zorgen maakt over aandacht van de lezer en de complexe stijl van de roman.

The speed-up of information gathering and publishing naturally created new form of arranging material for readers. As early as 1830 the French poet Lamartine had said. "The book arrives too late," drawing attention to the fact that the book and the newspaper are quite different forms. Slow down typesetting and news-gathering, and there occurs a change, not only in the physical appearance of the press, but also in the prose style of those writing for it. The first great change in style came early in the eighteenth century, when the famous Tatler and Spectator of Addison and Steele discovered a new prose technique to match the form of the printed word. It was the technique of equitone. It consisted in maintaining a single level of tone and attitude to the reader throughout the entire composition. By this discovery Addison and Steele brought written discourse into line with the printed word and away from the variety of pitch and tone of the spoken, and even the hand-written, word. This way of bringing language into line with print must be clearly understood. The telegraph broke language away again from the printed word, and began to make erratic noises called headlines, journalese, and telegraphese—phenomena that still dismay the literary community with its mannerisms of supercilious equitone that mime typographic uniformity.