De terugkeer van virtual reality: deel II

Woensdagochtend werd ik wakker met BNR waar Tom van het Hek begon over de nieuwste overname van Facebook...en toen was ik klaarwakker. Oculus Rift is hoe dan ook gearriveerd want Zuckerbergs patserige smijtwerk met geld is altijd nieuws. Ik heb zelf ambivalente gevoelens over de overname. In mijn eerste stuk sprak ik de hoop uit dat virtual reality misschien beter een cultding kon blijven. Dat is nu niet meer mogelijk. Facebook is een machine van vulgariteit en ik snap dan ook de teleurstelling Markus Persson (jammer, want Oculus Rift en Minecraft waren voor elkaar gemaakt.)

Aan de andere kant is de overname onvermijdelijk geweest, Zuckerberg krijgt een kant-en-klaar recept om Google Glass mee weg te blazen (en eigenlijk had iedereen dat moeten zien aankomen.) En in plaats van langzaam af te sterven zijn we voorlopig niet van Facebook af, misschien voor onze generatie nooit meer. Maar ergens spreekt de pragmaticus in mij en die stelt dat virtual reality tot nu toe een onbewezen technologie is geweest. Hoe krachtig de Oculus-ervaring ook is, nog steeds bevond VR zich in een fase waar het alweer in vergetelheid zou kunnen raken als het zich niet zou weten te vestigen voorbij specialistische games. Met de kapitaalinjectie, de macht van Facebook en de instant bekendheid is er geen terug meer. De vraag wordt nu: wat willen we in virtual reality beleven? En: gaat men alternatieve systemen ontwikkelen voor daadwerkelijk nieuwe ervaringen?

Een mooi overzichtsartikel over Oculus Rift en hoe de Facebook deal tot stand kwam is hier te lezen. 

Oculus Rift vs Minecraft

Zero Point, de eerste film/documentaire geoptimaliseerd voor de Oculus Rift wordt inmiddels geschoten. Ondertussen ben ik, na een tijdlang verhalen van fanatische klasgenoten te hebben aangehoord, Minecraft gaan verkennen. Met desastreuze gevolgen. Wat op het eerste gezicht een duf spel lijkt, blijkt een satanisch mengsel van Quake en Civilization te zijn. Een spel wat veel vragen oproept. Waarom raakt een spel waarin je eenzaam een wereld moet ordenen mensen zo diep? Hoe kan het zijn dat je werkelijk geborgenheid voelt wanneer je een veilig huis hebt gemaakt? Of heimwee voelt wanneer je te ver op ontdekkingstocht gaat? Hoe verschilt het spelen van dit soort spellen met het lezen van een boek? En onvermijdelijk: als de wereld je nu al zo opzuigt hoe veel sterker zal het zijn wanneer je het kan spelen met behulp van de Oculus Rift? Daar is men natuurlijk allang mee bezig. Verbazingwekkend, maar ook voor het eerst dat mij enige twijfel bekruipt, omdat de immersieve kracht van conventionele Minecraft al zo groot is.

De terugkeer van virtual reality

Ik heb de toekomst gezien. Letterlijk. Een vriend liet mij zijn Oculus Rift virtualrealitybril uitproberen en terwijl je verwonderd om je heen kijkt weet je vrijwel direct dat er iets fundamenteel is veranderd. Nadat je de bril hebt afgedaan stromen de associaties en ideeën binnen. De welhaast vergeten en uitgerangeerde technologie virtual reality gaat zijn belofte eindelijk waarmaken. En wat het teweeg kan brengen is niets minder dan een grote synthese van game, film, muziek en wat je ook maar wilt gebruiken (kunst, literatuur, porno, sport). 

Goed nieuws voor artiesten die een alliantie zullen moeten aangaan met programmeurs en ontwikkelaars. Minder goed nieuws voor Google Glass wat toch een veredelde smartphone op je gezicht is, continu aangesloten op een bedrijf dat tot nader orde niet is te vertrouwen. En de smartphone als uitvloeisel van de telefoon is altijd al een technologie geweest waar ik weinig liefde voor voel, een gereedschap voor gefragmenteerde communicatie en informatie. Wat we hiervoor in de plaats krijgen is een droomtechnologie, een snelweg richting de grenzeloze fantasie. 

Ergens klopt het vreemde pad van VR wel, was het idee in eerste instantie te radicaal in relatie tot de rekenkracht die nodig is om een geloofwaardige wereld te scheppen waar het beeld niet meer hapert en een hoge resolutie heeft. Nu games zulke dimensies aannemen dat ze complete werelden vormen is de stap naar een werkelijke onderdompeling welhaast onvermijdelijk. 

Gebruikers van de Oculus hebben soms last van misselijkheid. Ik voelde zelf geen intrinsieke misselijkheid en als ik zo de andere gebruikers observeerde is er waarschijnlijk een bepaalde aanleg voor misselijkheideffecten (misschien op te vangen door een langere adaptatiefase.) Wat wel een vervreemdend effect is, en een bewijs dat de onderdompeling op een ander niveau ligt in vergelijking met een conventioneel scherm, wordt duidelijk tijdens de achtbaandemo’s waarbij hoogtevrees tijdens de klim naar de top nog kan worden “weggedacht” als een simulatie maar de snelle afdalingen met scherpe bochten het karakteristieke draaigevoel in de maagstreek veroorzaakt. Op zichzelf al een intrigerend effect omdat dit puur door visuele informatie wordt veroorzaakt in plaats van beweging van maag en evenwichtsorgaan samen met krachten waar het lichaam niet aan gewend is. Op lange termijn vraag ik mij af of het audiovisuele hierdoor de zintuigen van geur en smaak, die zich hardnekkig ontrekken aan het digitale, gaat overheersen? Zullen dat afzonderlijke domeinen worden met eigen rituelen, waar smaak bijvoorbeeld tot nieuwe extremen zal worden geduwd? 

Misselijkheid lijkt in ieder geval een overkomelijk probleem. Het grootste probleem dat ik op het moment voorzie is hoe het visuele, dat in principe klaar voor gebruik is, kan worden gecombineerd met een beweging van het hele lichaam door de wereld. De blik kan nu alles zien maar het lichaam moet op een efficiënte wijze door de werelden kunnen bewegen, zoals de handen op een andere wijze dan met een muis het digitale moeten kunnen manipuleren (dit laatste is door verscheidende spelcomputers al verkend.) Vanzelfsprekend wordt daar aan gewerkt en het lijkt me vooral essentieel dat bril, handschoenen en andersoortig materiaal uiteindelijk draadloos gaan functioneren (alweer handig dat we de laatste jaren zoveel ervaring hebben opgedaan me wi-fi).

Ongetwijfeld zal virtual reality nieuwe negatieve effecten kennen. Sommigen kun je al voorspellen (een grotere liefde voor het virtuele domein dan de “echte wereld”, de verspreiding van solipsisme, onvoorziene lichamelijke effecten, uitbuiting voor politieke doeleinden, het militair-industrieel complex dat zich er tegen aan bemoeit) andere effecten zullen pas na langer gebruik duidelijk worden. Ik denk dat de technologie zal doorbreken, daar is het te aantrekkelijk voor (en betaalbaar, de ontwikkelaarsversie kost minder dan een gemiddelde smartphone) maar soms twijfel ik of het niet een cultding moet blijven, een avant-garde van extremisme en amoraliteit terwijl de rest van de wereld boos tegen de televisie twittert en als magneet dient voor reclame. Duidelijk is dat de relatie tussen virtual reality en internet, zoals het nu wordt gesloopt, goed moet worden overwogen. Overheden moeten radicaal uit dit domein geweerd worden. De verkenning van privénetwerken die in gang is gezet blijft dan ook even belangrijk als de verdere ontwikkeling van de hardware. Hoe dan ook: spannende tijden liggen in het vooruitzicht.