GCOM: Voor de planetarium dromers

Heeft futurisme nog bestaansrecht in muziek? Tom Middleton heeft in zijn eentje het Global Communication-project getransformeerd tot GCOM (Galactic Communication) om oude dromen te doen herleven. De kalme mondiale verbinding van 76:14 heeft plaats gemaakt voor een kosmisch ambitie in de vorm van een waar conceptalbum. E2-XO handelt over de ontdekking van exoplaneten en de mogelijke reizen naar deze leefbare planeten. In de uitgebreide tekst van het mooi uitgewerkte boekwerk vol illustraties die mij deden denken aan de onvolprezen Spectrum encyclopedie uit mijn jeugd, noemt Middleton zijn inspiratiebronnen: Carl Sagan, Vangelis, zijn Franse collega Qebrus maar ook het idee dat het antropoceen een uitweg vereist, een serieuze kolonisatie van andere planeten. E2-XO is de soundtrack van zowel de sonde die nieuwe werelden verkent als het denkbeeldige ruimteschip dat de bemanning naar de dichtstbijzijnde exoplaneet Teegarden B vervoert. 

 

Na een dergelijke introductie begint de plaat bijna ironisch bombastisch met cinemasonische strijkers, alsof je in een planetarium hebt plaatsgenomen en een diepe stem bij de eerste glinsteringen vertelt dat je op het punt staat om een reis te maken langs de wonderen van de kosmos. Het is een track die ik eigenlijk nooit meer hoef te horen. Gelukkig gaat hij vervolgens meteen los op zijn samenwerking met Qebrus, de mysterieuze Franse producer die op jonge leeftijd overleed en door Middleton liefdevol als een grote inspiratie wordt omgeschreven. Daarmee krijgt ook de dynamiek van het album vorm, een afwisseling van Vangelisachtige melodieën, ambient en intens futuristische muziek, de meest zelfbewuste sciencefiction ritmiek sinds cd2 van Two Pages. 

E2-XO zou geïnterpreteerd kunnen worden als een opwelling van nostalgie naar de toekomst van weleer (ruimtereizen en vernieuwende dansmuziek) maar voelt vooral als serieuze speculatie dat de tijd van terugkijken ten einde loopt, dat het futuristische elan van jungle, waarvan de meeste tracks nog steeds klinken alsof ze vandaag werden uitbracht, weer naar de voorgrond moet treden. Haast ongemerkt komt de kolonisatie van andere werelden steeds dichterbij. Dit alles komt met name samen op ‘XO (Wolf 1061 C)’, het logische vervolg op de tijd-ruimtevervormingen van Photek, J Majik, Source Direct en 4 Hero, alsof 1998 en 2021 naar elkaar toebuigen en een periode van stagnatie doen verdwijnen. 

Een album dat we nodig hadden, zeker niet perfect (zelf had ik de twee klassiek georiënteerde stukken graag ingeruild voor de complete 16-minuten (vinyl)versie van afluister ‘Beyond the Milky Way’) maar een krachtige remedie tegen de entropie van retromania. De hoopvolle droom van golden age sciencefiction nieuw leven ingeblazen. Een onverwachte hergeboorte aangezien sciencefiction tegenwoordig veel pessimistischer is over allerlei zaken, vooral ruimtereizen. Kim Stanley Robinsons Aurora (2015) is met name ontnuchterend over de afstanden tussen planeten en de problemen die komen kijken bij het overbruggen daarvan met generatieschepen. Exoplaneten presenteren een diep verlangen om opnieuw te kunnen beginnen, het deze keer als mensheid wel goed te doen. Zoals het er op het moment voorstaat zal echter elk project geïnfecteerd worden met neoliberale of libertaire memen Elke kolonisatie die succesvol wil zijn zal eerst moeten afrekenen met de ziekte die laatkapitalisme is of de volgende wereld opnieuw vernietigen. In die zin is het misschien maar beter dat de mens in zijn natuurlijke staat totaal ongeschikt is voor de reis over extreem lange afstanden. En is dat ook waarom het machinale geluid dat E2-XO overheerst zo treffend is. Het zullen machines zijn, al dan niet geladen met bewustzijn en DNA, die uiteindelijk de nieuwe aarde zullen betreden om misschien een moment meewarig terug te denken aan de dromen van hun primitieve voorgangers op een dode planeet.

Je wist dat het zou komen: Breakthrough Starshot

Deployed by the thousands from a mothership launched into Earth orbit, each nanocraft would unfurl a sail and catch a laser pulse to accelerate to 20 percent the speed of light—some 60,000 kilometers per second. Using a sophisticated adaptive-optics system of deformable mirrors to keep each pulse coherent and sharp against the blurring effects of the atmosphere, the laser array would boost perhaps one orbiting nanocraft per day. Each laser pulse would contain as much power as that produced by a space shuttle rocketing into orbit.

Ergens had ik de hoop al opgegeven, maar het nieuws dat miljardair Yuri Milner 100 miljoen dollar vrijmaakt om uiteindelijk ruimteverkenners naar Alpha Centauri te sturen, in plaats van het geld te laten rotten op offshore-rekeningen, is natuurlijk erg spannend. Het is na de precisie-landingen van SpaceX alweer een signaal dat de ruimteprojecten van de natiestaat de noeste arbeid doen maar de ambitieuze ideeën het terrein zijn van dromers-met-geld. Het concept van kleine ‘wafersats’ die in grote aantallen richting Alpha Centauri worden gelanceerd klinkt niet buitengewoon onrealistisch. En bovendien maakt het niet eens uit of Alpha Centauri gehaald wordt, het beginnen aan het project, de ontwikkeling van technologieën is uiteindelijk het belangrijkste omdat het allerlei onvoorziene oplossingen zal aandragen. Eindelijk weer eens een open blik. Toevallig kon men deze week in wetenschappelijke tijdschriften (en een enkele krant) ook niet genoeg krijgen van dit onderzoek over LSD. De ruimte van de geest en het universum, een mooi excuus om de Hitchhikers Guide to the Galaxy te citeren:

"Space is big. Really big. You just won't believe how vastly, hugely, mind-bogglingly big it is. I mean, you may think it's a long way down the road to the chemist, but that's just peanuts to space."

De onmogelijke droom van nieuwe ontdekkingsreizigers

We kennen het scenario uit talloze sciencefictionfilms en -boeken. De reis naar een bewoonbare planeet die buiten ons zonnestelsel ligt. Soms wordt specifiek ingegaan op de bijeffecten van zulke reizen, maar over het algemeen is de ervaring even klinisch en achteloos als de witte ruimtes waarin de reizigers wakker worden uit hun slaap. Kim Stanley Robinsons laatste boek Aurora verbeeldt in details de problemen die een dergelijke reis op 1/10 van de lichtsnelheid met zich meebrengt. Bovendien schreef hij een ontnuchterend artikel waarmee hij ruimtereizen, zonder allerlei kunstgrepen van wormgaten en reizen op lichtsnelheid, demystificeert. Zeer de moeite waard omdat Robinson de problemen op een aantal kennisgebieden in kaart brengt. Als denkexperiment is het waardevol omdat er een nooduitgang, die veel van ons vagelijk in het achterhoofd houden, mee lijkt te worden afgesloten:

But when we consider how we should behave now, we should keep in mind that the idea that if we wreck Earth we will have somewhere else to go, is simply false. That needs to be kept in mind, to set a proper value on our one and only planet, so that a moral hazard is not created that allows us to get sloppy with our caretaking of it.

Sterren, we komen er aan!

Nog niet helemaal, maar in een week met toch al een positieve vibe dankzij Elon Musks presentatie van de Tesla Powerwall, is de geslaagde test van NASA met de EM drive fijn dagdroommateriaal.Vorig jaar was het even in het nieuws en dacht de innnerlijke cynicus er waarschijnlijk nooit meer iets over te horen, maar nu blijken er weer positieve testresultaten te zijn. Het roept, los van de vraag of het ooit tot een werkzaam ruimteschip komt, natuurlijk meteen allemaal leuke vragen op. Ik dacht meteen: welke gek gaan ze vinden die hier voor het eerst mee wordt gelanceerd? Welke maatschappelijke veranderingen zal het teweegbrengen? En er kunnen meteen allerlei verouderde sciencefictionscenarios worden afgestoft. Waarschijnlijk zal hier het effect het snelst te merken zijn en krijgen we een hausse aan semi-realistische ruimtereisfictie.

(dat boek van Alfred Bester is overigens een complete aanrader)

Hoe en waarom voorbij de Aarde gaan?

Het heeft even geduurd maar ik wil hier terugkomen op de tekst ‘We Eisen de Toekomst Terug’ die Stefan Blokker schreef voor Ongekunsteld. Een zeer sympathiek artikel over De Toekomst Hervonden dat hem aanzet tot een aantal bespiegelingen. Een paar observaties wil ik hier verder uitwerken, met name over de “oplossing van de ruimte” uit de conclusie:

Op die manier zou er weer ruimte ontstaan voor nieuwe ideeën, niet gelimiteerd door de gevolgen van een te hoge bevolkingsdichtheid. Je kunt je natuurlijk dan afvragen in hoeverre dit een werkelijke oplossing is en niet enkel het ‘verplaatsen van het probleem’. Andere planeten raken weldra ook weer overbevolkt en voor je het weet wordt ook alles daar dood gereguleerd, of misschien komen we daar al helemaal gereguleerd aan en zal die ruimte om iets werkelijk nieuws te scheppen er nooit zijn.

Hoe vaag ik in de conclusie ook over die oplossing blijf, het is de meest reële grootschalig stap voorwaarts. Er is een radicale logica die stelt dat het beste wat de Aarde kan overkomen de zelfdestructie van de mensheid is. Rust Cohle in True Detective heeft in wezen gelijk wanneer hij stelt dat bewustzijn een fout van de evolutie is. Een fout die het evolutieproces uit balans heeft gebracht en de habitat van de Aarde zelf in gevaar brengt. Maar aangezien dit lastig is te accepteren willen we toch verder met dit bewustzijn, hoe barok de technologische constructies zijn die we verzinnen om te overleven.

De interplanetaire oplossing is zo’n constructie maar het appelleert tegelijkertijd aan diepere nomadische verlangens. Ik denk dat op het moment ruimtereizen er niet al te best voorstaan. Het zou al een wonder zijn wanneer een individu deze eeuw Mars levend bereikt. Het verlaten van het zonnestelsel is voor de mens hoogstwaarschijnlijk onmogelijk–hypothetische sluikroutes door wormgaten in de stijl van Interstellar daargelaten. Wie het puur gaat om het continueren van het leven voorbij het individu, bijvoorbeeld voor het geval de Aarde geraakt wordt door een komeet, kan zich beter richten op het versturen van sondes met genetisch materiaal. Overbevolking zal hoogstwaarschijnlijk nooit worden opgelost door ruimtereizen, maar op de hele lange termijn is het handig om werelden voorbij de Aarde te verkennen.

Stefan heeft in het bovenstaande citaat gelijk dat met zulke reizen een aantal problemen, bijna als een virus worden meegedragen. Als ruimtereizen worden ingebed in de termen van een militair-industrieel complex is het beter om helemaal niet gaan. Vrijwel alles wat het zal verspreiden is dan al conceptueel verziekt. Ik blijf het herhalen maar de Mars trilogie van Kim Stanley Robinson is cruciaal omdat het met veel van dit soort vragen worstelt. Al tijdens de vlucht naar Mars besluiten sommige pioniers om zich niet aan de vooropgestelde doelen te houden en een waarlijk nieuwe wereld te creëren, een schisma dat door de hele reeks zal blijven doorwerken. En de figuur Ann Clayborne is op een andere manier interessant. Deze geologe ziet al snel in dat de mens Mars onherkenbaar zal veranderen en zet zich in voor een pure planeet waar de mensheid zo weinig mogelijk sporen achterlaat. Gezien de duurzaamheidsprestaties op Aarde is er veel te zeggen voor haar ideeën. Er is een soort arrogant rationeel “recht” dat de mens alles maar moet domineren, wat uiteindelijk onmogelijk is. Aan de andere kant zou je in een bescheiden variant kunnen stellen dat alles uiteindelijk verandert en verdwijnt, of de mens zich er mee bemoeit of niet.

Het belangrijkste aan de sprong naar boven is echter de conceptuele opening. Het richt de blik naar buiten toe in plaats van naar binnen. Het breekt de obsessie met onszelf en het “narcisme van verschil”. Het stimuleert positieve technologische vernieuwingen die onverwachte oplossingen kunnen bieden op andere gebieden (dus ook voor het leven op Aarde.) Voor een uitputtend overzicht van mogelijke scenario’s, problemen, oplossingen en mooie infographics verwijs ik verder naar dit fijne io9 artikel. Voor de meer poëtische kant, Sint Carl van de Kosmonauten, prachtig bijgestaan door de beelden van Erik Wernquist:

Wanderers - a short film by Erik Wernquist from Erik Wernquist on Vimeo.

De praktische problemen van ruimtereizen

Als sciencefictionschrijver (en lezer) of futurist kun je haast niet ontsnappen aan het idee van ruimtereizen. En de praktische problemen dit hierbij komen kijken. Vanzelfsprekend de klassieke vraag: hoe overbrug je een afstand die, wanneer je naar een ander sterrenstelsel reist, vrijwel zeker langer zal duren dan een mensenleven? Maar ook diverse problemen van fysieke aard waaronder: hoe overleef je op de lange termijn kosmische straling? Een van de interessantere problemen vind ik echter die van economische aard. Paul Krugman heeft verrassend genoeg ooit een stuk geschreven over intergalactische handel. Maar voordat het zover is verschijnt eerst de vraag: wat kost het eigenlijk om een ruimteschip dat werkelijk een  interessante afstand moet afleggen in beweging te krijgen?

Een vraag waar blijkbaar serieus over wordt nagedacht gezien dit artikel in The Economist. Ook al heb ik het laatst in een verhaal gebruikt, betwijfel ik of de conventionele manier van ontsnappen aan de zwaartekracht door grote raketmotoren nog veel toekomst heeft, gezien de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Naast het zeilen op zonlicht (met zijn eigen nadelen) lijkt het gebruik van artificiële zwarte gaten door ruimteschepen een theoretisch intrigerende oplossing. Maar hier komt een andere economische vraag naar boven drijven: wat hebben we er voor over om dit soort reizen te bewerkstelligen? Hoeveel financiële middelen moeten richting onderzoek worden bewogen om een doorbraak te vinden?* Moeilijk om van te voren te zeggen, maar ik ben er van overtuigd dat als de V.S. niet al dat geld had weggegooid aan onzinoorlogen in het Midden-Oosten allang mensen op weg waren geweest naar Mars.

* Ik was laatst toevallig bezig in deel twee van Fernand Braudels De Middellandse Zee en kwam daar een geweldige passage tegen over het opzetten van handelsmissies door Portugal en hoe dit de complete economie van het land op het spel zette, met alle risico's van dien als galjoenen niet op tijd terugkeerden. Tegenwoordig doen we aan obsessieve risicospreiding (vermijding) dus eenzelfde inzet zal moeilijk voorstelbaar zijn. Of: hoe slecht moet het er voorstaan wil men wel zulke risico's nemen?