De schoonheid van Mars

Ik ben er eigenlijk altijd van overtuigd geweest dat de mens een sprong naar Mars moet wagen. Maar na het het zien van deze reeks foto's genomen door NASA begin ik toch serieus te twijfelen. Niet omdat het te duur is, of te gevaarlijk (moderne oorlogen zijn pas duur en het gevaar lijkt me evident) maar omdat de mens het uiteindelijk altijd kapot zal maken en niet zal rusten tot de eerste Big Mac op de planeet verkocht kan worden. Om nog er maar nog een keer naar te verwijzen: het dillema is uitgebreid beschreven in Kim Stanley Robinsons Mars-trilogie, waarbij de naturalistische positie door de geologe Ann Clayborne wordt ingenomen:

But it's so easy to backslide into old patterns of behavior. Break one hierarchy and another springs up to take its place. We will have to be on guard for that, because there will always be people trying to make another Earth.

Mars, Antarctica, ongelijkheid

  Mars is an interesting platform where we can model these things. But I don’t know that we’ll get there for another fifty years or so – and once we do get there, I think that for many, many years, maybe many decades, it will function like Antarctica does now: it will be an interesting scientific base that teaches us things and is beautiful and charismatic, but not important in the larger scheme of human history on Earth. It’s just an interesting place to study, that we can learn things from. Actually, for many years, Mars will be even less important to us than Antarctica, because the Antarctic is at least part of our ecosphere.

        But if you think of yourself as terraforming Earth, and if you think about sustainability, then you can start thinking about permaculture and what permaculture really means. It’s not just sustainable agriculture, but a name for a certain type of history. Because the word sustainability is now code for: let’s make capitalism work over the long haul, without ever getting rid of the hierarchy between rich and poor and without establishing social justice.

        Sustainable development, as well: that’s a term that’s been contaminated. It doesn’t even mean sustainable anymore. It means: let us continue to do what we’re doing, but somehow get away with it. By some magic waving of the hands, or some techno silver bullet, suddenly we can make it all right to continue in all our current habits. And yet it’s not just that our habits are destructive, they’re not even satisfying to the people who get to play in them. So there’s a stupidity involved, at the cultural level.

Uit 'Comparative Planetology': An Interview With Kim Stanley Robinson' op BLDGBLOG. Vanzelfsprekend is het hele interview de moeite waard om te lezen. Veel interessante observaties over de mogelijkheden van een realistische utopie en het gevaar van het romantiseren van rampen.

Hoe en waarom voorbij de Aarde gaan?

Het heeft even geduurd maar ik wil hier terugkomen op de tekst ‘We Eisen de Toekomst Terug’ die Stefan Blokker schreef voor Ongekunsteld. Een zeer sympathiek artikel over De Toekomst Hervonden dat hem aanzet tot een aantal bespiegelingen. Een paar observaties wil ik hier verder uitwerken, met name over de “oplossing van de ruimte” uit de conclusie:

Op die manier zou er weer ruimte ontstaan voor nieuwe ideeën, niet gelimiteerd door de gevolgen van een te hoge bevolkingsdichtheid. Je kunt je natuurlijk dan afvragen in hoeverre dit een werkelijke oplossing is en niet enkel het ‘verplaatsen van het probleem’. Andere planeten raken weldra ook weer overbevolkt en voor je het weet wordt ook alles daar dood gereguleerd, of misschien komen we daar al helemaal gereguleerd aan en zal die ruimte om iets werkelijk nieuws te scheppen er nooit zijn.

Hoe vaag ik in de conclusie ook over die oplossing blijf, het is de meest reële grootschalig stap voorwaarts. Er is een radicale logica die stelt dat het beste wat de Aarde kan overkomen de zelfdestructie van de mensheid is. Rust Cohle in True Detective heeft in wezen gelijk wanneer hij stelt dat bewustzijn een fout van de evolutie is. Een fout die het evolutieproces uit balans heeft gebracht en de habitat van de Aarde zelf in gevaar brengt. Maar aangezien dit lastig is te accepteren willen we toch verder met dit bewustzijn, hoe barok de technologische constructies zijn die we verzinnen om te overleven.

De interplanetaire oplossing is zo’n constructie maar het appelleert tegelijkertijd aan diepere nomadische verlangens. Ik denk dat op het moment ruimtereizen er niet al te best voorstaan. Het zou al een wonder zijn wanneer een individu deze eeuw Mars levend bereikt. Het verlaten van het zonnestelsel is voor de mens hoogstwaarschijnlijk onmogelijk–hypothetische sluikroutes door wormgaten in de stijl van Interstellar daargelaten. Wie het puur gaat om het continueren van het leven voorbij het individu, bijvoorbeeld voor het geval de Aarde geraakt wordt door een komeet, kan zich beter richten op het versturen van sondes met genetisch materiaal. Overbevolking zal hoogstwaarschijnlijk nooit worden opgelost door ruimtereizen, maar op de hele lange termijn is het handig om werelden voorbij de Aarde te verkennen.

Stefan heeft in het bovenstaande citaat gelijk dat met zulke reizen een aantal problemen, bijna als een virus worden meegedragen. Als ruimtereizen worden ingebed in de termen van een militair-industrieel complex is het beter om helemaal niet gaan. Vrijwel alles wat het zal verspreiden is dan al conceptueel verziekt. Ik blijf het herhalen maar de Mars trilogie van Kim Stanley Robinson is cruciaal omdat het met veel van dit soort vragen worstelt. Al tijdens de vlucht naar Mars besluiten sommige pioniers om zich niet aan de vooropgestelde doelen te houden en een waarlijk nieuwe wereld te creëren, een schisma dat door de hele reeks zal blijven doorwerken. En de figuur Ann Clayborne is op een andere manier interessant. Deze geologe ziet al snel in dat de mens Mars onherkenbaar zal veranderen en zet zich in voor een pure planeet waar de mensheid zo weinig mogelijk sporen achterlaat. Gezien de duurzaamheidsprestaties op Aarde is er veel te zeggen voor haar ideeën. Er is een soort arrogant rationeel “recht” dat de mens alles maar moet domineren, wat uiteindelijk onmogelijk is. Aan de andere kant zou je in een bescheiden variant kunnen stellen dat alles uiteindelijk verandert en verdwijnt, of de mens zich er mee bemoeit of niet.

Het belangrijkste aan de sprong naar boven is echter de conceptuele opening. Het richt de blik naar buiten toe in plaats van naar binnen. Het breekt de obsessie met onszelf en het “narcisme van verschil”. Het stimuleert positieve technologische vernieuwingen die onverwachte oplossingen kunnen bieden op andere gebieden (dus ook voor het leven op Aarde.) Voor een uitputtend overzicht van mogelijke scenario’s, problemen, oplossingen en mooie infographics verwijs ik verder naar dit fijne io9 artikel. Voor de meer poëtische kant, Sint Carl van de Kosmonauten, prachtig bijgestaan door de beelden van Erik Wernquist:

Wanderers - a short film by Erik Wernquist from Erik Wernquist on Vimeo.

Meer van dit...

Geen paradigmaverschuiving, maar wel een sublieme track, titel en video. Nu nog een sociale setting voorbij de sofa waarin je dit soort muziek kan luisteren.