De geest van het Crystal Palace

Ik las onlangs in El País Semanal een kort artikel uit een serie waarin architecten wordt gevraagd naar hun favoriete gebouw. Die week was Norman Foster aan de beurt die enkele interessante dingen zegt over het Crystal Palace, het imposante gebouw waar de Wereldtentoonstelling van 1851 in werd gehouden. “Zijn bouwtechniek viert het vertrouwen in de toekomst. Zijn idealistische geest verlegde de limieten van ontwerp en techniek.” Een van de interessante opmerkingen van Foster is hoe tijdsdruk en afmeting van het gebouw de architect Joseph Paxton dwong om nieuwe oplossingen te verzinnen. Een vermoeden dat een ambitieus doel stellen, innovatie voortdrijft.

Je kunt niet ontkomen aan proto-Solar Punk associaties: licht, futurisme, kosmopolitisch, innovatief, esthetisch en ruimte voor groen. Daarom is het interessant om er achter te komen dat Foster en zijn bureau de ontwerpers zijn van Medinat Masdar, de duurzame stad in Abu Dhabi (geen auto’s, compleet afhankelijk van duurzame energie, gericht op onderzoek en technologie.) Dit is dan eindelijk de geest van de Crystal Palace herboren. Met een kanttekening, het gevaar dat dit soort steden enclaves van een elite worden, waar het Crystal Palace bedoeld was om iedereen te verbeteren. Aan de andere kant: men moet ergens beginnen en vervolgens hopen dat de inzichten van de constructie elders worden overgenomen.

Waar zijn openingen mogelijk?

Goed, we zijn geïnteresseerd in verandering en vernieuwing maar laten we eens verkennen waar openingen mogelijk zijn. Uit welke componenten bestaat muziek?

- Geluidsfrequenties. Een spectrum aan mogelijke geluidstrillingen.
- Het oor, dat bepaalde limieten kent om geluidtrillingen om te zetten in:
- Mentale concepten, onder te verdelen in die van muzikant en luisteraar.
- Muziektechnologie.

De eerste twee zijn eindig (ik laat even cyborgachtige verbeteringen van het gehoor buiten beschouwing, maar het is niet ondenkbaar dat het gehoor in de toekomst zal veranderen). Mentale concepten zouden in principe oneindig kunnen zijn*. Op het gebied van muziektechnologie zou genoeg innovatie mogelijk moeten zijn. In die zin lijkt er genoeg ruimte voor vernieuwing. Waarschijnlijk is op het moment muziektechnologie in een fase beland waarin innovatie zich richt op gebruikersgemak voor de muzikant in plaats van een zoektocht naar daadwerkelijke nieuwe manieren om muziek te produceren (uiteindelijk niets anders dan atomen lanceren die mentale effecten produceren.)

Hier kun je nog de begrenzingen van het veld “muziek” aan toevoegen zoals het op dit moment er voor staat. De limieten extreem hard en zacht zijn bijvoorbeeld definitief verkend met liveoptredens van Merzbow, My Bloody Valentine, Coil en Swans waar effecten optreden die gevaarlijk zijn voor het lichaam. Aan de andere kant heeft John Cage met 4’33 het uiterste van stilte bereikt. Met de lengte van muziekstukken zijn uitersten verkent van extreme kort (Napalm Death) tot extreem lang in de vorm van ‘Vexations’ van Erik Satie. Met deze coördinaten moet muziek het op dit moment doen. Met de vraag of deze limieten definitief zijn begint verdere speculatie. In eerste instantie lijkt het meeste potentieel zich in de perceptie te bevinden, de mogelijkheden van synesthesie waardoor muziek een nieuwe diepte krijgt (een nieuwe dimensie zo je wilt.) Zoals altijd is dit idee al in sciencefiction bedacht, specifiek Philip K. Dicks We Can Build You (1972) waar orgels direct op het bewustzijn inwerken. Ik heb hier drugs buiten beschouwing gelaten omdat het al een tijd als een cliché voor muzikale vernieuwing geldt dat nieuwe drugs alles op magische wijze in beweging zetten. Maar mentale concepten staan natuurlijk wel onder invloed van breinchemie. Overigens lijkt op dat gebied de innovatie ook al een tijd stil te staan.

* Oneindig klinkt intimiderend, wellicht is het voor muziek interessant om een bepaalde begrenzing te gebruiken om mentale concepten mee te veranderen, bijvoorbeeld de structuur van het liedje. Het lied wordt vaak gehanteerd als conservatieve vorm, wat vreemd is omdat de menselijke stem zoveel potentieel heeft. Dat zou het uitnodigend moeten maken om er mee te experimenteren. James Blake is een goed voorbeeld (al kan ik zijn stem en welhaast obsessieve Droopy-imago niet uitstaan), The Knife vanzelfsprekend, Karl Hyde mogelijk.