Sunvault: melancholische Solarpunk

Eerder dit jaar verscheen, na een succesvol Kickstarter-traject, de eerste Engelstalige collectie van verhalen, illustraties en gedichten geïnspireerd door het concept van Solarpunk: Sunvault: Stories of Solarpunk and Eco-speculation. Een bundel die ik niet ongelezen mocht laten nadat ik zelf de laatste jaren regelmatig aandacht had gevestigd op de ideeën van Solarpunk. Het is een eigenaardige ervaring om het boek te lezen. Stilistisch gaat het alle kanten op. Er zijn een aantal fascinerende gedichten, een paar experimentele verhalen (‘Strandbeest Dreams’ is denk ik echt vroeg-21ste eeuwse literatuur) en veel variaties op bekendere sciencefictionmotieven. Dat verraste mij misschien het meest: de vaak negatieve toon die niet veel verschilt van de meer pessimistische sciencefiction die zich bezighoudt met ecologische thema’s. De meer clichématige dystopieën zijn gelukkig afwezig maar de meeste verhalen zijn gesitueerd na ecologische rampen of tijdens onomkeerbare klimaatverandering, in terminologie van William Gibson: de Jackpot.

In die zin is Sunvault meer melancholische Eco-speculatie dan positieve Solarpunk. Ergens had ik gehoopt op een groot aantal visioenen van een hoopvolle toekomst, van maatschappijen die zichzelf met hernieuwde kracht richting geven. Voor mezelf mooi, omdat ik die verhalen nog wel kan schrijven, maar ik denk ook dat men (niet zonder reden) nog steeds moeite heeft met de conventies van narratief, met verhalen die niet gedreven worden door duisternis en verlies. Er gloort soms hoop in Sunvault, maar het is meer een hoop dat we een interessante, onzekere toekomst tegemoet gaan die een groot oplossend vermogen van ons zal vergen. Een toekomst van kleine overwinningen.  

Sunvault leest prettig weg en is gevarieerd maar nooit exceptioneel zoals de beste sciencefiction je manier van denken blijvend kan beïnvloeden. Wellicht komt dat gewoonweg door de intieme, introverte toon van een nieuwe generatie schrijvers. Maar ik houd een andere optie open, namelijk het vermoeden dat de manier van verhalen vertellen (en daarmee lezen) langzaam maar zeker aan het veranderen is en het boek van de nieuwe literatuur niet van papier zal zijn (en ook geen e-book). Er bestaat nog geen futuristische literatuur.

Waarom is solarpunk punk?

Stopping or turning around the most heavily funded sinking ship is a near impossibility, and that is the precise challenge of most environmental groups. The most powerful people in the world rely on the status quo. Fighting against all the momentum and money that is invested in destroying the environment is as big of a battle as one could imagine. In other words, it's super punk.

Hippie en punk, wij zijn de Hüsker Dü van sciencefiction! Citaat uit het prima overzichtartikel 'Solarpunk wants to save the world'. Ik zie overigens veel praktische oplossingen en ideeën op het gebied van architectuur maar wat solarpunk nog nodig heeft is een flinke dosis ballaardiaanse droomlogica, het moet ook weer niet te rationeel worden.

De nieuwe utopisten en de keerzijde (leestips)

Robinson’s attempt to keep the flame of Utopia alive in a despairing era has made him a lonely figure. But suddenly, in the last few years, a new literary genre has emerged that hopes to revive ecological utopianism. Rallying under the banner “solarpunk,” a ragtag band of freelance futurists and science fiction writers have argued that we have an obligation to imagine positive futures where plausible technologies give us practical green solutions.

Uit 'The New Utopians', een lang artikel van Jeet Heer in The New Republic. In zekere zin gaat het over het oeuvre van schrijver Kim Stanley Robinson (niet bij te houden die man.) Maar de laatste alinea's zijn een handige introductie van solarpunk.

Aan de andere kant van het spectrum, een ander favoriet onderwerp van dit blog: Detroit. Ben Paynter schrijft voor het toch al interessante Los Angeles Review of Books een lange recensie over Beautiful Terrible Ruins : Detroit and the Anxiety of Decline van Dora Apel:

As the title of her work indicates, Apel’s thesis is that “the anxiety of decline feeds an enormous appetite for ruin imagery.” Not stopping there, though, she qualifies: “But it matters whether we understand ruination as historically inevitable, the fault of its own victims, or as the result of industrial disinvestment and capitalist globalization.” The industry of “ruin imagery” has to be better understood, the possibility of an underlying “anxiety of decline” has to be explored, and the role of “capitalist globalization” has to be disambiguated.

Een uitstekende introductie van solarpunk

For a great many reasons (not least of which is the aging population), I don’t think we can count on mass movements taking to the streets to fix our problems. Instead we can build our solarpunk society in the places and moments that the state neglects — particularly in response to the climate disasters and black swan shocks that will punctuate the coming century. If we do this right, Solarpunk could be the philosophy of those who fill in the gaps, the aesthetic of the assemblies that coalesce where government fails to show up.

'On the Political Dimensions of Solarpunk' van Andrew Dana Hudson is het beste essay over solarpunk dat ik tot nu toe heb gelezen. Uitgebreid, subtiel en met de juiste toon, ergens tussen hoop en realisme in. Het is denk ik ook de bron van de 'move quietly and plant things' slogan. Het is in ieder geval een essentiële tekst voor iedereen die geïnteresseerd is een praktisch futurisme dat zich bewust is van zowel esthetische als socio-economische dimensies.

Dat het solarpunk idee, op een haast instinctieve manier, zo goed voelt heeft mij een tijd verbaast. Maar na lezing van 'On the Political Dimensions of Solarpunk', met zijn gebruik van onder andere Sterlings "old people in big cities afraid of the sky" en Gibsons 'Jackpot', ben ik De Toekomst Hervonden gaan zien als een soort voorbereiding van solarpunk, het noodzakelijke sloopwerk van ruïnes. Aangezien de term toen ik het boek schreef nog niet bestond, vind je het er niet terug. Anders had ik het zonder twijfel in de conclusie gebruikt. Hoe dan ook, tijd om explicieter te worden over solarpunk in een groter werk (twijfel alleen of het fictie of non-fictie zal zijn.) Ondertussen laat ik in recente teksten hints achter: de DordtYart lezing, de laatste zin in 'Een klein futurisme' vanzelfsprekend, maar ook het einde van het Countrywear essay in From Tip to Toe met het visioen van tuinsteden. Ik zeg hier ook maar een keer: Junya Watanabe's 2012 excentrieke lente/zomercollectie is een vriendelijke blik in de nabije toekomst.

Is er nog leven voor betonpsychedelica?

Mooie introductie van het fotoproject Souvenir d'un Futur van Laurent Kronental (eigen website) waarin ouderen en hun leefomgeving van naoorlogse flatgebouwen in Parijs worden vastgelegd. Ik kan niet ontkomen aan de indruk dat ondanks een tijdelijke terugval van deze esthetiek (betonpsychedelica?) die resulteerde in een slechte naam (terwijl de inwoners vaak tevreden zijn) een renaissance niet lang op zich zal laten wachten aangezien de stadscentra de komende decennia zullen worden bezet door rijken en toeristen. Wellicht met de nodige verbeteringen: beton moet nooit zichtbaar zijn in massale woonomgevingen, structuren zullen een open karakter hebben (grotere ramen!), groener zijn, geïntegreerd met de winning van zonne-energie en een betere vervlechting met commerciële centra kennen (en vooral glasvezelkabels.) Kortom, de stad van solarpunks.