Herlezen: Ocean of Sound

Ik was voor mijn nieuwste albumkritiek (Slow Motion van J Majik) op zoek naar een interessante ingang en kwam al associërend bij Ocean of Sound van David Toop terecht. Destijds (1995) een cruciaal boek waarmee het schrijven over nieuwe muziek een geweldige stimulans kreeg. Ik bladerde er op goed geluk door en kwam zo op een interview met Ralf Hütter dat ik helemaal vergeten was (Toop laat hem een Thaise coverversie van 'The Model' horen die op de vriendelijke goedkeuring van Hütter kan rekenen). En Toop was er al  deksels vroeg bij, rond Analogue Bubblebath 1, om Aphex Twin te interviewen:

The legend was this: Aphex Twin was a mad inventor from Cornwall who built his own synthesisers. Surfing on sine waves, he would lead a pack of young boffins out of the computer screen glow of their bedrooms into the public domain of clubs, shops and charts, then back in and out of more bedrooms in a feedback loop of infinite dimensions. So far, all true.

Ga het weer eens compleet herlezen. Sindsdien heb ik zoveel meer muziek gehoord dat sommige connecties helemaal nieuw zullen lijken. Trouwens ook een boek waardoor je weer heel veel andere boeken gaat lezen.

Piketpaal 7: Jenny Ondioline

Ik noemde ze al bij de vorige piketpaal. Stereolab was een van de meest avontuurlijke bands van de jaren ’90. Even karakteristiek voor het decennium als de beste jungle, Aphex Twin of Björk. Stereolab is een lichtend voorbeeld van hoe je als muzikant het verleden kan gebruiken om de toekomst te verkennen, met behoud van een eigen persoonlijkheid. Hun oeuvre is gevuld met prachtige liedjes, maar hun meest radicale statement blijft, denk ik, ‘Jenny Ondioline’ in de volledige versie van 17 minuten en 55 seconden die op hun meesterlijke dubbelalbum Transient Random-Noise Bursts With Announcements (1993) staat.

Een My Bloody Valentine-achtige muur van gitaar zorgt voor de aftrap. Nu de NEU! albums keurig zijn heruitgegeven kijken we minder op van de motorik-beat en gitaarmelodieën waarmee het nummer wordt voortgestuwd, in 1993 was dit nog geheime kennis. Stereolab had op de vorige twee platen dit model geperfectioneerd en nu zou het eigen worden gemaakt. Mijn favoriete moment vindt plaats op 5:50 wanneer na een minimalistisch instrumentaal stuk, de woordeloze zang terugkeert, maar in plaats van het refrein aan te kondigen zoals in het begin blijft het ritme doordreinen, de “aaahhh’s” keren nog drie keer terug en de muziek begint te zweven, lijkt iets onmetelijk groots en woordeloos (het einde van verlangen?) bijna binnen te treden. En zou op deze manier makkelijk nog een kwartier in Basic Channel stijl door kunnen gaan. De band had echter iets anders op het oog. De gitaarmuur keert terug en ‘Jenny Ondioline’ wordt als door een wissel op een ander spoor gezet waarmee een nieuwe hypnotische constructie wordt ingezet. Op 13:41 laat Stereolab haar meest radicale gezicht zien. De interesse in test-LPs die destijds werden gemijnd voor interessante geluiden en coole samples wordt hier gebruikt om de voorgaande muziek uit elkaar te trekken in een wervelstorm van geluid. Waarna een bevrijdend plateau alles tot een goed einde brengt.

‘Jenny Ondioline’ is pure pop, maar met pretentie. Stereolab vraagt zich terecht af waarom pop zich aan bepaalde conventies moet houden, wat betreft tijdsduur, textuur of tekstuele inhoud (hier zong een zangeres die je ervan kon overtuigen dat een betere wereld mogelijk is.) Geen band komt in 2014 in de buurt van dit Stereolab. Het is alsof we op een andere planeet leven. En die van ons is een uitzichtloze woestijn.

 
Stereolab - Jenny Ondioline from Erythromycine on Vimeo.

Piketpaal 6: Djed

Een pleidooi voor Tortoise als de rockband die de jaren ’90 belichaamde zal een hoog waarheidsgehalte bevatten. Misschien niet de meest consistente band (zie Royal Trux, Stereolab) maar gedurende een korte periode tussen (1995-1998) was het een rockgroep die het beste, zoiets als de tijdgeest aanvoelde. De muziek van de groep uit Chicago was vaak een dankbaar doelwit voor remixes en werd door verschillende scenes binnen de Europese electronica vol respect behandeld. Hun track ‘Gorini’ verscheen op de essentiële Macro Dub Infection Vol.1 (1995) verzamelaar, samen met werk van Omni Trio, Springheel Jack, Tricky, Laika, 4-Hero en Scorn, waarmee dub in diverse spannende richtingen werd gelanceerd. Met een elastisch mengsel van jazz, rock, ambient, motorik, en dub wist Tortoise precies een aantal genres te vermengen die tijdens het decennium waren herontdekt of nieuwe inspiratie nodig hadden.

Op het album Million Now Living Will Never Die (1996) werd kant A van de LP volledig in beslag genomen door een enkel nummer, hun meesterwerk ‘Djed’. 21 minuten die nog steeds onovertroffen zijn. Ik had ‘Djed’ (een denkbeeldige naam? Of is het DeeJay’d?) na aanschaf een tijdlang vol plezier opgezet totdat ik het een keer na een lange nacht uitgaan met koptelefoon beluisterde. In die vermoeide staat ontwaarde ik, zeg maar de hele trip in zijn volle glorie en werd het een tijdlang mijn favoriete chillout/comedown plaat. Opeens viel op hoe de diverse delen in elkaar overgaan, soms als een DJ die subtiel zijn crossfader hanteert, soms door ingenieuze geluidseffecten zoals rond 10:00 waar de muziek even door een tunnel valt en heel ergens anders opduikt. En dan is er de orgelmelodie die op verschillende wijzen terugkeert. Het moment op 6:19 blijft mijn favoriet, waar met een subtiele handeling een soort schakeling plaatsvindt, de muziek even zweeft. Wat Tortoise met ‘Djed’ bouwde was een uiterst ambitieuze kruising tussen machinerock en organische techno. Tegelijkertijd werd voor beide hoofdgenres onontgonnen terrein verkend. Ongetwijfeld heeft de muziek van Tortoise daarna redelijk wat navolging gekend, maar nooit kreeg het die achteloze reikwijdte en nooit hebben verschillende genres meer een vergelijkbare poel van onderlinge beïnvloeding gekend.