Extravagantie en het geheim

Ik kwam laatst in de kelder van een tweedehandsboekwinkel Closing Time tegen, een zeer curieus boek van Norman O. Brown dat ik helemaal niet kende. Brown heeft een cruciale invloed op mij gehad, maar een boek over Finnegans Wake en Vico? Ik legde het terug, bedacht dat ik meteen spijt zou krijgen en legde het definitief op een bevredigende stapel boeken. De volgende passage liet me na lezing niet los:

I sometimes think I see that civilizations originate in the disclosure of some mystery, some secret; and expand with the progressive publication of their secret; and end in exhaustion when there is no longer any secret, when the mystery has been divulged, that is to say profaned. The whole story is illustrated in the difference between ideogram and alphabet. The alphabet is indeed a democratic triumph; and the enigmatic ideogram, as Ezra Pound has taught us, is a piece of mystery, a piece of poetry, not yet profaned. And so there comes a time—I believe we are in such a time—when civilization has to be renewed by the discovery of new mysteries, by the undemocratic but sovereign power of the imagination, by the undemocratic power which makes poets the unacknowledged legislators of mankind, the power which makes all things new.

Ik moest er al snel weer aan denken toen ik in DJ Broadcast een artikel las over extravagantie in het nachtleven, een manmoedige worsteling met de uitgaanscultuur die ooit was en nu duidelijk anders is. Ik ben het niet overal mee eens (deurbeleid is wezenlijk on-Amsterdams) maar heb vooral het idee dat men om de hete brij draait. Men wil een bepaald publiek creëren en kan daar geen effectieve strategie voor bedenken. En de oplossing heb ik al eerder gegeven: de alcoholvrije club. Daarmee scheid je in een keer, op vriendelijke wijze, je publiek. Maar dit is verbonden aan een bredere problematiek. Een alcoholvrije club is economisch moeilijk te realiseren. Je zult het als organisator/uitbater vooral doen in dienst van een allesverzengende liefde voor muziek en die liefde moet beantwoord worden door het publiek. Dat per se naar binnen wil omdat er iets unieks te horen is en dus dronken van geluid wordt. En daar zit precies het grote probleem: die muziek is niet voorhanden. Er bestaat niets wat men niet weet, geen geheime kennis. Alles wat je nu kunt horen tijdens de nacht is nog steeds gebaseerd op muziek van dertig jaar geleden. En zelfs al zou iets nieuws ontstaan, weet iedereen het vrijwel direct. Zonder geheim, geen ontdekking. Zonder geheim ook geen Ander, geen levensstijl die begrepen moet worden.

Is er een uitweg mogelijk? Op het moment lijkt het lastig. Er was een moment mid-jaren negentig waar de mogelijkheden van Internet gecombineerd werden met de organisatie van kleinschalige feesten als 4 Acid Eyes Only. Informatie werd online verspreid, een busje wachtte mensen op bij een treinstation waarna men naar een volstrekt onopvallende locatie werd gebracht waar acid in al zijn vormen werd gedraaid (en LSD—in geciviliseerde doses—in grote bakken drank voor handen was, bier vrijwel niet.) In zekere zin vormde dit al de eerste retrobeweging in dansmuziek, maar als bijna fundamentalistisch housefeest was het ook een uiterst krachtige ervaring. Helder in zijn eenvoud: acid, rook, stroboscoop. Geen dj’s van naam vanzelfsprekend en toch heb ik daar een Engelse chillout-dj verreweg de beste ambient/jungle-set ooit horen draaien. Dat was duidelijk een product van een zeer karakteristieke constellatie van cultuur en technologie (iedereen kan zelf uittekenen waarom bovenstaand scenario tegenwoordig onmogelijk is) die niet meer terugkomt, zoals The Paradise Garage en Hacienda niet meer zullen terugkeren.

Een windstille periode is vanzelfsprekend nooit definitief. De extravagantie van de homoscene is, denk ik, passé omdat homoseksualiteit in grote steden en media genormaliseerd is en daarom niet meer dat buitengewone mengsel van avantgarde-vreemdheid-esthetiek kanaliseert. Er bestaat kortom geen alternatieve levensstijl meer. Ik kan me een scenario voorstellen waarin het radicale clubleven weer tot leven komt wanneer de eerste cyborgs verschijnen. Eerst kleine sporen van mens-machines die langzaam extremer zullen worden en op zoek gaan naar gelijkgestemden, naar betekenis, identiteit en genot. Een nieuwe extravagantie, een nieuw mysterieus rondzwerven.

De alcoholvrije club

Ik had laatst een droom waarin Jerry Garcia, zanger/gitarist van Grateful Dead, in een interview vertelde over optredens in de jaren zestig en zoiets stelde als “soms speelde we helemaal niet goed, maar dat maakte niet uit omdat het publiek de helft van de som was, en ons kon leiden. Dat is het belang van de vibe, man.” Ik werd een beetje teleurgesteld wakker dat het niet een echt interview was, want het geeft mooi een probleem aan waar ik al een tijd mee worstel (voor De Toekomst Hervonden: het hoofdstuk ‘Update op de Dansvloer’).

Vaak heb je geluk en vind je net een citaat dat je betoog helpt en soms heb je pech en open je een boek te laat. Dat gebeurde laatst toen ik DJ Culture van Ulf Poschardt weer eens uit de kast trok en tot mijn verbazing las dat in de legendarische New Yorkse discotheek Paradise Garage geen alcohol werd geschonken. Ik kan me ook een artikel in The Face herinneren waar de leden van Depeche Mode in een vroeg stadium in Detroit naar een technofeest worden gebracht om Derrick May te ontmoeten en vooral versteld staan dat er geen alcohol is te vinden. Lange tijd heb ik gedacht dat dit het resultaat van Amerikaans puritanisme was, maar de Paradise Garage met zijn beroemde geluidssysteem was gemaakt voor de muziek, en alleen de muziek. De mensen achter de discotheek hebben waarschijnlijk bewust gekozen om alcohol, bedwelmend en, uiteindelijk, agressie opwekkend, te weren. Tegelijkertijd was ik laatst bij een optreden van The Necks—een minimal jazzband die een lang geïmproviseerd stuk per optreden speelt—en merkte hoe groot de afstand is tussen muzikant en luisteraar. Je bent daar als luisteraar deel van een ritueel waarbij je beleefd de muziek bijna moet aanschouwen als een schilderij. Ik voelde geen werkelijke onderdompeling waar de muziek eigenlijk om vraagt. De muziekbeleving is klinisch geworden, in de greep geraakt van een breed gedragen maatschappelijk puritanisme, terwijl het juist een zone moet kunnen zijn waar de fantasie bloeit, regels worden overtreden.

De conclusie die volgt, kan iedereen trekken: het wordt tijd om te experimenteren met een alcoholvrije club. Ik had een tijd geleden een gerucht opgepikt dat de opvolger van Trouw, kleinschaliger zou worden (een oud schoolgebouw met veel hout?) en ik zou graag zien hoe dat hier kan werken. Vanzelfsprekend is er meteen tegen in te brengen dat het een club teveel inkomsten kost. Maar misschien is dat de prijs die je moet betalen wanneer je daadwerkelijk voor muziek kiest. En vanzelfsprekend zijn er genoeg drugs die wel de muziekervaring verhogen. Of een dergelijk hypothetische club meteen een coffeeshop moet hebben, kun je over twijfelen, vooral gezien de bureaucratische onzin die je er meteen gratis bij krijgt. De club nieuwe stijl moet bijna onzichtbaar zijn, voor elke bureaucratische inmenging en media-aandacht, meer een gerucht dan een merk. Een ander deurbeleid regelt al veel, ten minste totdat het drugsbeleid in de komende jaren verandert, wat gewoon gaat gebeuren. Binnen twintig - dertig jaar zijn marihuana, psilocybine, waarschijnlijk MDMA en LSD op nieuwe wijze legaal gemaakt. En geloof het of niet, we zullen het geïmporteerd krijgen uit de Verenigde Staten. De vibe via amazon.

Een nieuw soort club?

Dit artikel in DJ Broadcast, 'Higher States: What is the meditative nightclub?', verbaasde me enigszins:

Working in collaboration with creative technology company rehabstudio (rehabstudio.com), Chavez’s aim was to ‘create a highly conceptual interpretation of a futuristic nightclub that comes alive through the phenomenon of biofeedback,’ and so wearing EEG headsets, she guides guests through a meditation session in which their cerebral activity is translated into a mesmerising audio-visual display. She explains, ‘the headset reads brainwaves and, via bluetooth, transmits a custom-coded signal to the audio-visual system. Since the signal’s frequency and strength mirrors the participant’s brainwave activity, the intensity and register of the colour and sound emitted by the system varies as well. As a result, each audio-visual ‘set’ is unique to the person wearing the headset.’ So through considered contemplation and calm focus, one person is able to transform the experience of everyone else, or as Tim Rodgers of rehabstudio puts it, ‘control the club with their minds’.

Al was het omdat ik in de De Toekomst Hervonden in deze richting speculeer wanneer ik probeer na te denken over een alternatief voor het rigide ritueel van de club en het dansfeest. Het bovenstaande voorbeeld is wel erg mid-jaren '90 new age-stijl. Wat niet uitmaakt, elke poging is toe te juichen. Ik dacht zelf alleen meer in de richting van een alternatief op de openingsscène van A Clockwork Orange.

Een positieve ontwikkeling

Omdat onder het mom van "we benoemen alleen de ontwikkelingen" begrijpelijk een neutrale toon dient te worden aangehouden, zal ik het maar even vanuit een cultureel persepctief een zeer postitieve ontwikkeling noemen. Uit de resultaten van het Antenne onderzoek 2013 van Jellinek Preventie en het Bonger Instituut:

Het reguliere clubcircuit staat onder druk. Slimme jonge ondernemers organiseren feesten op alternatieve locaties, vooral buiten het centrum van de stad. Deze trend is al een tijdje aan de gang. In 2013 zien we een stroomversnelling en het sleutelwoord is nu: ‘rave’. Raves zijn kleine dance events die niet gebonden zijn aan een vaste locatie of een vaste avond. Ze variëren van kleine festivals tot semilegale feestjes, binnen of in de open lucht. Er zijn uitgaanders die zweren bij raves, andere gaan liever naar clubs. Maar deze circuits zijn niet strikt gescheiden: er zijn ravers die wel eens naar een club gaan en clubbers die ook raves bezoeken.

en:

De dosering van ecstasypillen was in 2013 historisch hoog: gemiddeld 148 mg MDMA per pil. Er was veel variatie in de dosering, maar bijna twee op de drie pillen (64%) waren hoog gedoseerd (> 140 mg MDMA).

 Eens kijken of dat beleefd duffe biersfeertje kan worden weggeblazen.