Een aanzet tot discussie over artificiële intelligentie?

Ik heb vaak genoeg zitten klagen over Nieuwsuur met zijn combinatie van populisme en doorgeefjournalistiek maar het lijkt er de laatste tijd op of er iets is aan het veranderden is. Eerst een korte serie items over cannabis die leek te breken met het gebruikelijke frame, nu gevolgd door een serie over een veel belangrijker onderwerp: artificiële intelligentie.



Wat me bevalt is dat de hoofdthema’s van A.I. op een serieuze manier kort worden samengevat voor een breed publiek. De VPRO beweegt zich al jaren graag op dit terrein maar verliest zich op een of andere manier te vaak op zijsporen met teveel aandacht voor kunstprojecten die afleiden van praktische vragen. Hopelijk blijft het niet bij deze aanzetten.

Toevallig kijk ik op het moment de tweede serie van Ghost in the Shell: Stand Alone Complex die soms op duizelingwekkende wijze al deze thema’s behandeld. Lange tijd was ik sceptisch over de serie, verwachtte ik dat de animatie en het verhaal van mindere kwaliteit zouden zijn dan de film uit 1995. Maar toen ik een paar jaar geleden de sprong waagde met het eerste seizoen (2002-2003) werd ik verrast door zowel de animatie als de complexiteit van het narratief. 2nd GIG (2004-2005) gaat hier gewoon verder mee. Er is een overkoepelend verhaal dat wordt afgewisseld met episodes over individuele leden van het Sector 9 team waarbij afgemeten gebruik wordt gemaakt van filmische en filosofische verwijzingen. Een groot deel van een aflevering kan zomaar worden gevuld door een filosofische discussie tussen de Tachikoma, intelligente tanks met superschattige stemmen, die altijd nieuwsgierig zijn naar de status van hun eigen bewustzijn (en in de eerste serie dan ook op een moment Deleuze & Guattari lezen.)

De makers maken compleet gebruik van de vrijheid van animatie om een buitengewoon gedetailleerde wereld te creëren. Elke aflevering is gevuld met uitgedachte stadslandschappen, geloofwaardige technologieën en cybernetische informatie die in de realiteit ingrijpt. Betere sciencefiction is er de afgelopen 20 jaar niet gemaakt. Het is dan ook een vreemde gewaarwording om 2nd GIG met een flinke vertraging te kijken omdat een aantal hedendaagse thema’s-de vluchtelingencrisis, (cyber)terrorisme, de neergang van American Empire (letterlijk zo genoemd)-een centrale rol spelen (gelukkig heeft WOIV nog niet echt plaatsgevonden.) De eerste serie over de Laughing Man, heeft trouwens eenzelfde effect met allerlei vooruitziende ideeën over meme’s (een stand alone complex is een soort megameme), activisme en het bespelen van (social)media.

De originele Ghost in the Shell film is inmiddels een onderwerp voor filosofische, sociologische en ethische analyse en discussie maar zo op het eerste gezicht is Stand Alone Complex vergeten, zijn er geen uitgebreide recaps of hoogdravende essays over geschreven. Wat jammer is omdat het uiteindelijk de ideeën van de film, wat onbevredigend als losstaande entiteit, verder uitwerkt. De serie is  minder bekend, maar 52 afleveringen met een grote informatiedichtheid vergen ook serieuze exegese. Een mooi “hopeloos” project voor de toekomst. Tot die tijd is het noodzakelijk dat het complete Ghost in the Shell universum de mainstream bereikt, of dat nu bij publieke omroep is of Netflix (waar alleen eenzaam de tweede film verkrijgbaar is.)

Heeft Blade Runner nog een toekomst?

Als het goed is, komt er dit jaar een vervolg op Blade Runner. Die film uit 1982 heeft verder geen introductie of verdere analyse nodig. Nadat ik eerder dit jaar de te lange trailer zag, besloot ik dat ik die film, waar ik toch al ambivalente gevoelens over had, niet ga zien. Ik had mij hetzelfde voorgenomen met de remake van Ghost in the Shell, maar kon het toch niet laten om die in het vliegtuig te kijken. Het was geen ramp (Tokio heeft een prachtige augmented reality update gekregen) en ook geen succes (Amerikanen kunnen de Japanse manier van vertellen niet aan). Maar de Blade Runner trailer voelde verkeerd aan (teveel actie, teveel plotwendingen) en nu komt het nieuws dat Jóhann Jóhannsson, de vaste componist van reggiseur Denis Villeneuve, plotseling is vervangen door de pompeuze Hans Zimmer. Diezelfde dag, begint dit zich online te verspreiden:

 

Een Blade Runner animé van de hand van Shinichirō Watanabe, maker van het klassieke Cowboy Bebop (waar helaas zelf een Amerikaans remake van dreigt te worden gemaakt.) Zoals ik het begrijp een korte film die een overbrugging vormt tussen het origineel en de komende remake. Misschien dat ik de animé nog een kans geef maar je voelt al de verschrikkelijke term franchise opdoemen. Het uitmelken van alles dat een keer gewerkt heeft met talloze vervolgen en zijpaden totdat iedereen van verveling opgeeft en je het origineel niet meer kunt luchten. Inderdaad, een van hoekstenen van retromania.

De vraag die men vervolgens direct dient te stellen is: heeft Blade Runner nog bestaansrecht? Is het niet gewoon tijd om dat toekomstscenario, dat zo invloedrijk is geweest, los te laten? We hoeven niet tot 2019 te wachten om ons te realiseren dat de wereld er toch niet zo uitziet. Geen wonder, het is immers een visioen dat grotendeels opgebouwd is uit de fantasie van drie artiesten, Philip K. Dick, Moebius (op indirecte manier) en Syd Mead in de periode 1968 -1982. De eerste twee leven niet meer en Mead is 84 jaar oud, maar belangrijker: de wereld waar die ideeën in werden gevormd is veranderd. Zelfs een gunstige lezing van Blade Runner (klimaatverandering, pseudo-autoritarisme, multiculturalisme) kan een groot aantal nieuwe ideeën gebruiken, mogelijkheden die films als Her en ex_machina op kalme wijze hebben uitgewerkt. Dat zijn de verse wegwijzers richting de toekomst. De oude paden zijn overwoekerd.