Andor 2: vechten tegen facisme

Hoe verfrissend dat Andor na twee seizoenen stopt, noodgedwongen want het loopt direct over in Rogue One. Geen onnodig tijdrekken met bespottelijke plottwists (zie Yellowjackets), dit was het. En dat is een zegen want zo blijft het een ongeschonden serie, verre van perfect, maar een fraai voorbeeld hoe je binnen de populaire cultuur een verhaal met gewicht kunt presenteren. Alles wat ik over het eerste seizoen schreef blijft geldig, inclusief de prachtige jassen. Ik vond het een opvallend geduldig en naargeestig verhaal met tegen het eind pas een sprankje hoop en de eerste "May the Force be with you." Wat overheerst en zich direct vertaalt naar het heden is de drukkende opmars van repressie, de controlestaat inclusief uitgelokt geweld en een conformistische media die het narratief van de macht klakkeloos overneemt. Andor legt zich zelf uit.

Andor | Een Star Wars voor ons

Ik dacht enkele jaren terug na het teleurstellende The Rise of Skywalker werkelijk dat ik mijn laatste Star Wars had gezien. Maar zoals Al Pacino in The Godfather 3 op heerlijk pompeuze wijze zegt: “Just when I thought I was out, they pull me back in!” Ik geef toe dat ik de Baby Yoda-meme’s niet kon weerstaan en de postmoderne samoeraiverhalen van The Mandolarian een seizoen heb gevolgd. Maar daarna leek Disney de franchise uit te melken met spin-offs die eenvoudig waren te negeren. Wat ik ook van plan was met de nieuwe serie Andor. Langzaam voelde ik echter de fluisteringen aanzwellen totdat ze mijn vriendenkring bereikten: Andor is een van de beste series van het jaar, een van de beste dingen die onder de noemer Star Wars is gemaakt. Politieke intrige, The Force en Jedi nergens te bekennen, spannend! Ze hadden gelijk.

 

Andor komt de eerste drie afleveringen redelijk traag op gang, wat misschien een teken is dat men de personages rustig probeert te introduceren. Wat daarna volgt is een verhaal dat de metafysica negeert en de politiek naar de voorgrond brengt. Op zich is dat geen grote goocheltruc. Star Wars is altijd politiek geweest: de oorspronkelijke film, twee jaar na de val van Saigon uitgebracht, was een anti-imperialistische parabel. De politiek in de tweede trilogie (1999 – 2005) is vaak bekritiseerd als saai maar achteraf zijn de machinaties van Palpatine om de senaat uit te schakelen een opmerkzame waarschuwing gebleken voor tendensen in de Westerse politiek. Zelfs The Rise of Skywalker wist met “They win by making you think you’re alone¨ een memorabele anti-neoliberalistische oneliner te plaatsen. Wanneer Andor echter losgaat presenteert het niets minder dan een complete kritiek van de post-9/11 jaren waar fascisme stap voor stap terrein wint.

 

Andor speelt zich af in de aanloop naar de eerste Star Wars-film (ergens tussen Episode III en IV voor de kenners) en lijkt het ontstaan te verhalen van wat uiteindelijk de rebel alliance zal worden. Een plotlijn volgt de ontwikkelingen rond de senator Mon Mothma die uiteindelijk in A New Hope de aanvalsplannen op de Death Star presenteert. Een andere oude bekende is de schavuit Cassian Andor die in de spin-off Rogue One de plattegrond van de Death Star steelt en hier tegen zijn zin wordt meegetrokken in politieke intriges. De puzzel past dus in het Star Wars-universum al gaat Andor uiteindelijk over het huidige Amerika en daardoor over de Westerse wereld in het algemeen. Over de opkomende controlestaat die bij de minste tegenstand te ver doorslaat, over de oneindige War on Terror, de militarisering van de politie, het gevangenis-industrieelcomplex en de gameficatie van de economie. De bedompte sfeer is die van de laatste twintig jaar. Tegelijkertijd worden bijna achteloos bepaalde vragen beantwoord die je als kritische Star Wars-kijker wel eens stelde: hoe wordt het empire bestuurd? Wie bouwt een Death Star en hoe wordt dat betaald? Andor neemt de moeite om het ambtelijk apparaat te laten zien en dat geeft de hele reeks meteen een noodzakelijke verdieping. In een sneaky scène na de laatste aftiteling wordt duidelijk dat de onderdelen waar de gevangen continu aan werken voor de Death Star zijn bedoeld.

Ondanks de verdeeldheid van de tegenstanders laat Andor een groeiende tegenbeweging zien, paranoïde, fanatiek, bij vlagen meedogenloos maar dankzij de figuur Karis Nemik, schrijver van een politiek manifest, ook intellectueel en empathisch. Wat vanzelfsprekend de vraag oproept: hoe is dit gemaakt door Disney, een in wezen Amerikaans conservatief entertainmentcomplex dat braaf zijn steentje bijdraagt aan inclusiviteit en multiculturalisme? Want dit is van een andere orde, puur antiautoritair, ACAB, pro-open source en right to repair, anti-imperialistisch, antifascistisch, feministisch en anarchistisch zonder enige centristische nuancering. Kan dit louter worden uitgelegd als een multinational die zich een progressieve politiek en levensstijl toe-eigent en als ongevaarlijke fictie verkoopt? Want een Star Wars-verhaal bluf je niet langs allerlei comités, doelgroeponderzoeken en managementlagen, daarvoor is het te bekend en ook teveel waard. Veel betrokkenen waaronder schrijver Tony Gilroy en acteurs Diego Luna en Fiona Shaw hebben geen geheim gemaakt van hun intenties dus dit is wat het systeem toelaat, repressieve tolerantie in de vorm van hoogstaand entertainment. Een Star Wars-film zal nooit een revolutie ontketenen en toch...met Andor worden eenvoudig te begrijpen concepten gepresenteerd die je kunt gebruiken om een complexere sociologische of politieke analyse uit te leggen. Helemaal onschuldig is het niet, zelfs voor een publiek dat murw is geslagen door decennia van multinationalkapitalisme en daar geen alternatief voor kan voorstellen.

 

Het bovenstaande maakt Andor al tot een fascinerende kijkervaring. Maar het ziet er ook nog eens heel goed uit, beter dan menig Star Wars-film, alsof een Tumblr-comité de serie heeft samengesteld. De keuze om Star Wars stug in het Darth Vader – Luke Skywalker tijdperk te laten afspelen heeft een interessante consequentie. De esthetiek is vrijwel onveranderbaar. Hierdoor kan men niet losgaan op de lelijke digitale look van hedendaagse sciencefiction en blijft de technologie gedwongen hangen in een permanent 1977 – 1983 futurisme van primitieve computers en vieze machines die vaak van ellende uit elkaar lijken te vallen. Die beperking doet vormgevers enorm goed. Het hoofdkwartier van het Imperial Security Bureau en appartementen op Corcusant zijn gebouwd in brutalistische stijl, imposante gevaartes van beton met bijpassende interieurs in de beste jaren ‘70 traditie. Ook de kleding is stijlvol maar praktisch, met name de lange jassen die een aantal personages draagt zien er fraai uit alsof de mode rond 1979-1980 een ander pad is ingeslagen. Hetzelfde geldt overigens voor de slechteriken, de jassen van officiers zijn nu dankzij een vintage kleur groen onmiskenbaar nazistisch terwijl de kaki trenchcoats de ISB een aristocratische air geven. De galaxy far, far away krijgt hierdoor een doorleefde sfeer, het is een levende wereld met mode, standen, rituelen, arbeiders, kantoren, industrie, geruchten, verwijzingen naar mystici, schrijvers en zelfs openbaar vervoer, waar mensen in verschillende talen gewone gesprekken voeren. En om het af te maken is de muzikale bombast van John Williams ingeruild voor een spannende mix van synthwave en electro die precies de juiste sfeer aanvoelt.

Een Star Wars voor ons die bijna alles goed doet. Het is een vreemde gewaarwording. Rest de vraag of dit goed kan blijven gaan nu er een tweede seizoen is aangekondigd. Het eerste seizoen koos grotendeels voor sfeer en inhoud boven plot, dat gedreven werd door de gebruikelijke overval, ontsnapping en confrontatie. Al in de laatste twee afleveringen voelde je het verhaal bewegen richting de conventies van de keurige resolutie en cliffhanger. Ik hoop dat een vervolgseizoen genoeg tijd neemt om rond te kijken, de fantasie te laten ademen, de narratieve clichés zoveel mogelijk negeert. The Empire Struck Back, wie had dat nog verwacht?

The Rise of Skywalker: de opkomst van het nieuwe entertainmentcomplex

“Soon will I rest, yes, forever sleep. Earned it I have. Twilight is upon me, soon night must fall.”

Vooruit, omdat ik hier The Force Awakens en The Last Jedi heb geanalyseerd moet ik de negende en laatste Star Wars-film ook bespreken. Een lastige taak, want wat valt er eigenlijk nog over Star Wars te zeggen, die veredelde kinderfilms die veel te populair werden? Puur als film, als Star Wars-film ook, is The Rise of Skywalker een gemankeerde film, zonder twijfel de minste van de nieuwe trilogie, misschien wel van de hele reeks. Regisseur J.J. Abrams neemt de honneurs dit keer weer waar en net als The Force Awakens kan hij prachtige werelden neerzetten, gevuld met gruizige technologieën en een scala aan levensvormen. Je wordt als kijker het universum ingezogen en dat blijft escapistische magie van de hoogste orde.

De belangrijke figuren (Rey, Finn, Poe en Kylo Ren) zijn nog steeds aanstekelijk en een paar nieuwe personages vormen een acceptabele aanvulling, met name de stoere Zorii Bliss maakt ondanks een kort optreden indruk met de mooiste oneliner (“They win by making you think you’re alone.¨) en het feit dat je nooit haar gezicht te zien krijgt. Zo gaat de eerste helft van de film in hoog tempo van planeet naar planeet. Een prettige ervaring maar uiteindelijk wreekt dit ritme zich. Net als het matige zijproject Rogue One heeft The Rise of Skywalker de structuur van een game: objecten moeten gevonden worden, achtervolgingen overleefd, personages met informatie ontmoet en dan weer door naar de volgende opdracht. Er is geen moment van contemplatie, alleen verhitte discussies en dan raast iedereen als een bende hyperactieve kinderen door. De gebruikelijke bombast van John Williams plamuurt alles voor de zekerheid dicht waardoor je na afloop overweldigd en verdwaasd de bioscoop verlaat.

De tweede helft van de film is problematisch omdat The Last Jedi al had bewezen dat het conventionele Star Wars-verhaal weinig meer had te bieden. Om de saga op bevredigende wijze af te sluiten hadden de makers subtiel te werk moeten gaan maar ze kregen duidelijk geen tijd genoeg om de zaken grondig uit te denken. Hierdoor valt men terug op de meest platte verhaallijnen van de originele trilogie, een herhaling van zetten waar je als geoefende kijker weinig bij zult voelen. Alleen de laatste scène biedt eindelijk rust en zoiets als afsluiting. Iets wat al veel eerder had moeten worden ingezet. Deze film vroeg net als A New Hope om een flinke dosis Kurosawa.

De nieuwe trilogie is natuurlijk als onderdeel van Disney gemaakt en nu hij compleet is, tekent zich duidelijk af hoe het entertainmentcomplex een bepaalde stijl begint af te dwingen, de makers tijd geeft om binnen twee jaar een film af te krijgen voor de kerstperiode. Hier ligt zonder twijfel de oorzaak dat de films op bepaalde momenten gehaast voelen, ondoordacht, waardoor het universum, zoals eerder opgemerkt, steeds minder consistent aanvoelt. Elke regisseur biedt zijn eigen interpretatie, geeft voorzetten die door de opvolger niet worden begrepen of expres genegeerd, wat leidt tot plotwendingen die geïmproviseerd lijken maar die je accepteert omdat je als kijker geen tijd hebt om er rustig over na te denken.

 

En het maakt binnen het complex niet veel uit omdat spinoffs van games een belangrijke bron van inkomsten zijn. Star Wars is sinds The Empire Strikes Back een relatie aangegaan met computergames, wat rond The Return of the Jedi resulteerde in een, zeker voor die tijd, geweldige arcadegame. Sinds de prequels is die relatie steeds inniger geworden en kon je je als bioscoopbezoeker vaak niet aan de indruk onttrekken dat bepaalde scènes speciaal waren ontworpen voor de bijbehorende games. In die zin zijn de laatste zes Star Wars-films de ontwikkeling van een nieuw soort popcultuurhybride die de komende jaren kan worden uitgewerkt tot virtuele werelden. De films hebben genoeg bronmateriaal geleverd en zijn nu, zeker met de lancering van het Disney+ televisiekanaal, als cinematische ervaring overbodig geworden.

Gelukkig maar, want Star Wars-fans kunnen niet gelukkig zijn. Sterker, Star Wars is voor een groot deel van hen een continue bron van teleurstelling. Ook dit fenomeen heeft zich in twintig jaar verder ontwikkeld. The Phantom Menace (1999) was het eerste evenement van massale ontgoocheling dat gedreven werd door internet. De wil tot teleurstelling die de norm van het online discours over cultuur is geworden. Sindsdien heeft geen enkele Star Wars-film op collectieve tevredenheid kunnen rekenen, omdat de belangrijkste acteur niet beviel, omdat Yoda digitaal was geworden, omdat alles digitaal was geworden, The Force Awakens teveel teruggreep op de eerste film of The Last Jedi teveel brak met traditie. The Rise of Skywalker is de laatste teleurstelling en zo leert de film zowaar een wijze les: laat je nooit leiden door de teleurstelling van fans want ook dan zullen ze teleurgesteld zijn.

Uiteindelijk lijkt het me als gematigd liefhebber het beste om de originele trilogie (zoals deze films destijds in de bioscoop werden vertoond, nooit de special editions) als de ware Star Wars te beschouwen en de rest als apocriefe legendes, soms met intrigerende momenten (de tweede helft van Revenge of the Sith), als amusante hervertelling (The Force Awakens) of herinterpretatie (de betere delen van The Last Jedi) maar nooit zoiets als een sluitend, coherent verhaal.

The Last Jedi: sloopwerk met een vleugje zen

Als je de Boeddha ontmoet, dood hem!

Schrijven over Star Wars kost mij steeds meer moeite, anderen doen dat nog vol overgave, storten zich op controverses en zwaaien online met canonieke boeken om hun punt te maken, maar de overdaad aan Star Wars, met name het onnodige zijproject Rogue One (2016) heeft veel schade berokkent, en maakt dat ik uit een soort plichtgetrouwheid nog een tweejaarlijkse pelgrimage onderneem naar de bioscoop (en dan ook maar de meest geavanceerde versie op audiovisueel gebied.) Nog een deel te gaan en dan is het gezien.

De trailer voor The Last Jedi, door regisseur Rian Johnson voorzien van een waarschuwing dat hij veel spoilers bevatte, zag er redelijk goed uit en nodigde meteen uit tot de nodige speculatie (mijn favoriet: Rey en Kylo Ren wisselen van positie op het Force spectrum.) Achteraf blijkt dat Johnson iedereen voor de gek heeft gehouden en alles toch anders loopt dan verwacht. En dat geniepige trekje zet hij consequent door in de film. The Last Jedi zou natuurlijk een update moeten worden van The Empire Strikes Back (1980), de tweede Star Wars-film die over het algemeen als de beste in de reeks wordt gezien. Dit schept verwachtingen bij een groep fans die Star Wars zeer serieus neemt en weinig afwijkingen  van de norm tolereert. Een eerste conclusie na twee weken is dat die fans teleurgesteld zijn, woedend bij vlagen. Ik heb geen zin om een samenvatting te geven, wie het interessant vindt, kan deze eloquente kritiek lezen, die ook aantoont hoe diep sommige mensen in de materie zitten.  

The Last Jedi zit op een bepaald niveau slim in elkaar. Het bevat een aantal verwijzingen naar The Empire Strikes Back maar het zijn vaak niet meer dan hints, vage herinneringen die op een andere manier worden gereconstrueerd. Het is vooral een hele eigen Star Wars-film die op intelligente wijze een nieuwe richting probeert in te slaan en daarbij vreemd genoeg ontsnapt aan de ironische valkuil. Al snel rees bij mij het vermoeden—en het einde dat me deed denken aan 俠女 (A Touch of Zen, 1971) versterkte dit alleen maar—dat we hier grotendeels te maken hebben met een zenparabel. Op zich geen grote verrassing aangezien er altijd een boeddhistische component was aan te wijzen in het spirituele mozaïek van George Lucas, maar de combinatie van absurde humor (de manier waarop de eindscène van The Force Awakens na twee jaar wachten wordt voortgezet is choquerend en enorm bevrijdend.) The Last Jedi voelt vaak als een vandalistisch kunstwerk, maar het is een noodzakelijk afbreken.  

Star Wars als cultureel fenomeen smachtte naar een creatieve sloper, raakte steeds meer verstrikt in voorspelbaarheid van sfeer en narratief. In het verhaal zelf wordt dit vertaald naar een wijze les over loslaten, het wantrouwen van autoriteit en regels, het voorbijstreven van de meester, het wegvagen van traditie. De sardonische humor is hierbij een noodzakelijk ingrediënt dat onzekerheid versterkt en tegelijkertijd dragelijk moet maken. In The Last Jedi wordt afscheid genomen en gloort iets nieuws en ongewis dat al bijna halverwege de film door Kylo Ren (weer een geweldige Adam Driver) wordt bewerkstelligt, waar ik als kijker, inmiddels flink in surround IMAX 3D gemarineerd, van hoopte dat het zou worden doorgezet. Alles met de grond gelijk maken. The Force Awakens was een sublieme remix, The Last Jedi, ja...je weet wat ik ga zeggen, maakt een einde aan nostalgie, bevrijdt Star Wars van retromania. Op dat niveau is de film een overweldigend succes, zoals het ook een puike aanval vormt op toxic masculinity die veel gerichter is dan de altijd al aanwezige antifascistische boodschap.  

The Last Jedi had een meesterwerk kunnen zijn, de beste film uit de reeks, ware het niet dat het een aantal zwakke aspecten kent. Soms zijn het technische details, zoals de digitale Yoda. Achteraf bekruipt het gevoel dat het universum van Star Wars langzaam door logische inconsistenties uit elkaar dreigt te vallen, maar het is vooral een verhaallijn die geforceerd aanvoelt, alsof het om plottechnische redenen moet worden uitgevoerd. Ik moet toegeven dat ik vergat dat ik naar 3D zat te kijken—ik vermoed dat het onbewust zorgt dat je op het puntje van  je stoel zit—en toch, miste ik vreemd genoeg een emotionele connectie ook bij scènes die dit zouden moeten afdwingen. Misschien kennen we de personages inmiddels te goed, de wanhoop van The Empire Strikes Back keert nooit terug. Maar dat waren andere tijden en tien jaar ben ik allang niet meer.

The Force Awakens - Star Wars: de extended remix

Nadat ik in 1983 Return of the Jedi zag, heb ik een tijd lang mijn gedachten laten gaan over wat er verder zou gebeuren. En ze leefden lang en gelukkig? Of zouden de kinderen nieuwe avonturen beleven? Hoe zou dat eruit zien? Als The Force Awakens dus. Een vervolgfilm en tegelijkertijd een remix van Star Wars (1977). Van de originele trilogie zag ik Star Wars (later A New Hope) als laatste en wellicht dat ik hem daarom verreweg de minst leuke vind. Zoals remixen van dancetracks vaak genoeg het origineel verbeteren is dat met The Force Awakens ook het geval. Star Wars was een soort samplefilm (met elementen van Kurosawa’s Kakushi-toride no san-akunin, Flash Gordon, Triumph des Willens, fantasy en sciencefictionseries die allang in de vergetelheid zijn geraakt.) Narratieve originaliteit was nooit van belang (en als kind was je hier compleet ongevoelig voor.) Niet zozeer vanuit een postmoderne gedachte maar omdat Star Wars mythologie is. Zeer krachtige mythologie.

Ik vind het niet ondenkbaar dat Star Wars langzaam tot wereldreligie zal evolueren (en in zekere zin is dat proces, zeker in de Verenigde Staten, al een tijd geleden aan de gang.) George Lucas vond veel inspiratie in Joseph Campbells studie naar de structuur van mythologieën Hero with a Thousand Faces. In dat boek lanceerde Campbell onder ander het concept van de monomythe waar alle bekende mythes onderdelen uit gebruiken. Campbell was onder andere beïnvloed door Jungs ideeën over archetypen en Star Wars is natuurlijk een psychoanalytische parabel met een droomachtige intensiteit: vol maskers, vaders en zonen die elkaar naar het leven staan, het niet kunnen ontsnappen aan familietrauma’s en de daaruit volgende persoonlijkheidsstructuren. Kortom, Star Wars is immuun voor de huidige cultus van de obsessieve plotwending. De fans lijken dit gesublimeerd te hebben tot een wens naar een nostalgische filmervaring waarin het gevoel van verwondering uit de jeugd wordt herleefd. De nieuwe makers hebben dit gelukkig ook ingezien en gekozen om vernieuwing op andere punten toe te passen:

- Op technisch niveau. Door het digitale schilderen van de prequels achterwege te laten en het verhaal weer in zoiets als een “echte”, lege wereld te situeren en tegelijkertijd deze wereld invoelbaar te maken voor de huidige perceptie. De 3D is dan ook buitengewoon effectief, niet meer de goedkope kijkdoos met jolige schrikeffecten maar een ware diepte waardoor de stardestroyers opeens gedetailleerd reliëf krijgen.

 - Nieuwe identiteiten. De rollen staan vast in mythologie maar wat The Force Awakens heel slim doet, is deze aan andere sociale identiteiten toe te wijzen. De vrouw als held, de zwarte als rebel, de gevoelige jonge man die worstelt met de verleiding van het licht in plaats van het duister.

- Humor. Heel precies getimede, bijna achteloze humor.

The Force Awakens is een remix van Star Wars: A New Hope maar neemt meteen elementen mee uit de films die daarop volgde (een megamix?) Nu iedereen weer bij de les is, wordt het interessant hoe men verder zal gaan, of de volgende regisseur Rian Johnson en de in ere herstelde scenarist Kasdan een sterke signatuur toevoegen aan een verhaal dat grotendeels al vaststaat: de vervulling van Luke’s belofte door Rey die de weifelende Kylo Ren zal moeten verslaan. Cirkels zullen in dit vaststaande schema subtiel kunnen verschuiven. Los van de nadelen van de digitale constructie laten de prequels zien hoe essentieel de mythologische structuur voor Star Wars is. Lucas had moeite met het toevoegen van nieuwe elementen (de onbevlekte ontvangenis van Anakin) en hoe dichter het verhaal bij de originele films kwam hoe beter het werd. Zolang Abrams deze les voor ogen houdt, kan Star Wars de laatste twee delen weinig overkomen.

Hoe dan ook, Star Wars als verhaal kan ons (los van een nieuwe generatie kijkers) nog weinig leren. Het gaat om de manier waarop de reis wordt uitgebeeld (en klinkt). En hier is The Force Awakens, vanaf het eerste sublieme shot van een stardestroyer die een planeet verduistert tot het slotbeeld van een zwijgende Luke, bijna een totale triomf. De constructie van een universum vormde natuurlijk altijd de kracht van de films. Sciencefictionliefhebbers in de jaren zeventig worstelden bijna allemaal met Star Wars. J.G. Ballard zag meteen in dat de innovatie van sciencefiction is de voorafgaande decennia zou worden opgeofferd aan speciale effecten. Samuel R. Delany was ondanks een aantal kanttekeningen enthousiast. Sciencefiction als filmspektakel beginnen we recentelijk serieus aan te ontsnappen en in die zin is de invloed van Star Wars inderdaad te krachtig geweest. De synthese van sciencefiction en fantasy was destijds redelijk uniek en ongetwijfeld verantwoordelijk voor een deel van het succes. Maar de synthese was ook volmaakt, Star Wars heeft geen enkel derivaat geïnspireerd dat zich er serieus mee kon meten (al maakte het waarschijnlijk de controversiële—en uiteindelijk onderschatte—verfilming van Dune mogelijk.) De grote bijdrage van Star Wars aan sciencefiction is de geleefde toekomst. De steriele, technologische toekomst van rationele onderdrukking werd vervangen door een vieze toekomst vol roest, zand en deuken. In die zin leidt Star Wars direct naar Mad Max en Alien. The Force Awakens keert terug naar de vieze toekomst met nog mooiere beelden (de geweldige woning van Rey) en laat bovendien personages, vrijwel voor het eerst, echt worstelen met de politieke krachten die zulke ravage aanrichten. Onderschat de kracht van de remix niet.

De nieuwe Star Wars trailer

Dat was een hele vreemde ervaring. Wellicht hielp het dat de verschijning onverwacht was. Zeker dat ik mij er niet zo mee bezig houdt waardoor met name de laatste scène me compleet overviel. Een nieuwe Star Wars trailer, een kort moment van collectiviteit, die deze keer mag worden omschreven als jubelstemming. Ik klikte half afgeleid op start, volgde het voertuig...en toen was ik meteen bij de les. Een waanzinnig shot dat eindigt in een beeld van een neergestorte star destroyer, de sfeer is meteen gezet. Mark Hamill (Luke Skywalker) herhaalt zijn monoloog uit Return of the Jedi (met een vreemd "schaduw" effect op zijn stem als je goed luistert) en je wordt er als liefhebber, zelfs als afstandelijke liefhebber, in getrokken. Maar wat mij het meest verbaasde, was mijn reactie op het laatste beeld, Chewbacca en Han Solo..."We're home." Door lagen opgebouwd cynisme heen dook dit ergens heel diep om een explosie van vreugde, nostalgie en ontroering teweeg te brengen. Natuurlijk is het een briljante edit die speelt met allerlei verwachtingen en herinneringen om precies de juiste pay-off te plaatsen. En het is maar Star Wars, en het is Disney en super commercieel...en toch, de oude schelm Han Solo, zo mooi.

"Maar is Star Wars retromania?" werd mij gisteren al snel gevraagd. Natuurlijk! Star Wars is gewoon verbonden met de periode 1977 - 1983 en deze nieuwe reeks speelt daar ongegeneerd op in met zijn citaten en terugkerende personages. "We're home" resoneert daarom denk ik bij zoveel mensen, omdat het echt zo voelt. De jeugd in de jaren zeventig, overzicht, eenvoudig verlangen, fantasie. Er bestaat zoiets als retro subliem, het is schaars, maar de nieuwe Star Wars zou het zo maar kunnen zijn. Misschien vormt het zelfs de vervolmaking van retromania.