Sly (1943 - 2025)

 

Ik zal hier altijd in geloven.

Andor 2: vechten tegen facisme

Hoe verfrissend dat Andor na twee seizoenen stopt, noodgedwongen want het loopt direct over in Rogue One. Geen onnodig tijdrekken met bespottelijke plottwists (zie Yellowjackets), dit was het. En dat is een zegen want zo blijft het een ongeschonden serie, verre van perfect, maar een fraai voorbeeld hoe je binnen de populaire cultuur een verhaal met gewicht kunt presenteren. Alles wat ik over het eerste seizoen schreef blijft geldig, inclusief de prachtige jassen. Ik vond het een opvallend geduldig en naargeestig verhaal met tegen het eind pas een sprankje hoop en de eerste "May the Force be with you." Wat overheerst en zich direct vertaalt naar het heden is de drukkende opmars van repressie, de controlestaat inclusief uitgelokt geweld en een conformistische media die het narratief van de macht klakkeloos overneemt. Andor legt zich zelf uit.

Vrouwelijk Ballardisme

  

Toen ik over Loose Talk, het nieuwe album van Bryan Ferry, las, was ik meteen geïntrigeerd. Want hij zingt er zelf niet op. Ferry verzorgt de muziek voor de stem van kunstenares Amelia Barratt die haar teksten voordraagt in plaats van zingt. Dat werkt goed, al dacht ik in eerste instantie dat ik het maar een keer zou beluisteren. Toch niet, want ik merk dat de plaat heel goed werkt in treinen en trams, momenten in beweging waar de gedachten vrijelijk verstrooien. Ik ontwaarde al snel Ballardiaanse associaties op Loose Talk (auto’s die zwenken, identieke mannen die uit een taxi stappen, een gevoel van verwondering in de moderne stad) wat op zich vaker is voorgekomen, zeker op de vroege albums van Roxy Music. Wat me meteen deed doorpakken met de vraag: is dit nu een vrouwelijk Ballardisme? Bestaat dat al of moet het verder worden uitgewerkt?

Weigeren terug te kijken

Ik bedacht nog dat Orbital de enige van de Grote Vier van UK techno is die zich heeft gewaagd aan een nostalgische terugblik. Je weet nooit wat de toekomst brengt, maar op het moment verkent Autechre stug nieuwe paden al dan niet als live-act, Aphex Twin blijft in zijn dj-optredens trouw aan rave maar verbouwt dat met allerlei andere elementen tot iets futuristisch en The Black Dog heeft er simpelweg de tijd niet voor aangezien ze in hoog tempo meerdere nieuwe platen uitbrengen, die steeds anders klinken. Niets om je over te schamen, soms is de innovatiepiek kort en hevig. De sequentie van het tweede album (1993) naar Snivilisaton (1994) naar In Sides (1996) vond in drie jaar plaats. Geen artiest heeft meer gedaan om van techno albummuziek te maken waar je thuis naar kunt luisteren, de euforie van rave verplaatst naar het dagelijks leven. Techno met intrigerende concepten en steeds mooiere en complexere melodieën. In Sides voelde destijds al als een afsluiting, de rave-akkoorden die op een gegeven moment in 'The Girl with the Sun in Her Head' opkomen al een groots melancholisch gebaar, terwijl de spiralen van melodieën waarmee de plaat afsluit overduidelijk een definitief statement zijn. Van Orbital kun je daarna niet meer eisen.

Orbital: Twee ervaringen

Bij een avond naar muziek luisteren horen tegenwoordig maar al te vaak lange theoretische bespiegelingen. Orbital in Paradiso dat hun eerste twee albums integraal speelt: wat betekent dat? In eerste instantie had ik, vanwege de nostalgische lading, geen zin. Al liet ik me voor de gezelligheid al snel ompraten. Niet alles hoeft zo zwaar te zijn. Waarom die twijfel? Vanwege de herinneringen vanzelfsprekend en de wetenschap dat wat toen was nooit hetzelfde kan betekenen.

Orbital nu is haast vanzelfsprekend onderhevig aan museificatie: de albums worden netjes in de juiste volgorde gespeeld en er is zelfs een pauze van tien minuten. Het is een concert. Een goed concert met een intrigerende lichtshow en versies die op een prettige manier afwijken van de plaat, maar in plaats van een continue mix werden de tracks steeds tot een einde gebracht zodat een braaf applaus kon worden geincasseerd. Mild observeerde ik: ik luister in de toekomst naar de toekomstmuziek van het verleden. Een geruststellende gedachte.

Wat is nu het verschil van de ervaringen? Orbital nu is te vergelijken met wat Barthes teksten van plezier (plaisir) noemt: “Klassieken, Cultuur (hoe meer cultuur, hoe groter, hoe diverser het plezier). Intelligentie. Ironie. Fijnzinnigheid. Euforie. Meesterschap. Veiligheid: levenskunst.” De muziek van Orbital is nu omgeven van kennis, onderdeel van een hiërarchie van smaak en een hele geschiedenis. Orbital in de Melkweg in 1992 was naadloos onderdeel van een complete nacht muziek waar bijna geen verschil was met wat de dj’s eromheen draaiden. Een continu ontdekking van het onbekende, gedreven door nieuwsgierigheid, het lichaam dat zich compleet overgeeft aan muziek, zonder vragen, zonder twijfel. Twee jaar later in Paradiso speelden ze in het midden van de zaal op een stellage zodat ze onderdeel waren van de dansvloer waarbij het publiek massaal onder invloed was. Een samensmelting van artiest en danser. De muziekervaring is dan te vergelijken met Barthes’ teksten van genot (jouissance): “Het plezier in brokken, de taal in brokken, de cultuur in brokken (…) Alles wordt ineens meegesleept.”

Kortom, een onvergelijkbare ervaring. En toch, in een flits tijdens ‘Remind’ wanneer ik mijn ogen sluit en de lichten alles wit laten exploderen terwijl het ritme een tunnel suggereert en de bliepjes alles lijken over te nemen, voel ik even dat moment, van overdaad en weldadige kalmte...een leegte waarin twee tijdperken overlappen.

De 60 euro reissue

Ik keek laatst met enig verlangen uit naar de heruitgave van Dreamfish, een samenwerking tussen ambientgrootheden Pete Namlook en Mixmaster Morris uit 1994. Zoals de laatste jaren gebruikelijk zijn dit soort heruitgaven in prachtig meervoudig vinyl gegoten met als alternatief goedkope digitale files, die al snel vergeten raken op harde schijven of USB-sticks. Na nerveus klikken (de Namlook-reissues zijn elke keer een gelimiteerde oplage) klaar om af te rekenen, keek ik, na het plotseling toevoegen van belasting, verbaasd naar een totaalrekening van 60 euro (of wel, 15 euro per track.) En daar doe ik niet aan mee, hoeveel ik ook van jaren negentig electronica houd. Vanzelfsprekend vind ik het prachtig dat deze muziek levend wordt gehouden maar ik ontwaar een zorgelijke trend waar muziek als object langzaamaan in een luxeartikel verandert (in dit geval extra ironisch aangezien Namlook naam maakte met een stroom aan goedkope cd-uitgaven.) Wat in wezen oneigenlijk is aan popmuziek. Al hoeft het niet te bevreemden, de LP, de cassette en cd zijn dragers uit een andere mediaconstellatie die hoort in de vorige eeuw. Muziek wordt als populaire cultuur massaal geconsumeerd via digitale kanalen (Spotify, TikTok, YouTube, waarschijnlijk nog steeds Soulseek.) Al het ander is museïficatie, verzamelen en de vorming van alternatieve geschiedenissen. Een niche, die zoals we al hadden geobserveerd met jaren zestig muziek, eindeloos is te objectiveren in boxsets en nog betere mixen. Het mooiste alternatief: de gelukkige (en geduldige) hand van de tweedehands-cd-bakken.

Eola

Een van mijn meest beluisterde albums van de laatste maanden is Dang. Ik kom J. na The Dandy Warhols tegen en al snel informeert hij me dat hij vooral naar Eola luistert. Het soort informatie dat ik graag gebruik en gelukkig onthoud. Blijkt obscuur, hun laatste plaat is uit 2016, die om het nog spannender te maken onmogelijk is te vinden. Minuscule mystificaties die altijd magnetiseren, al bezit de muziek een kracht die je vanaf het eerste moment doet geloven. Heel secuur gebruikt dat laatste woord want Dang is gospel, experimentele, gruizige, ambient gospel die ook heel ingetogen psychedelisch klinkt. The Beach Boys en Spacemen 3 als profeten. Liedjes die bij vlagen bekend voorkomen en covers van Sam Cooke en Blind Willie McTell blijken te zijn. “Alles is populair” is een van mijn sardonische spreekwoorden, maar gelukkig vergis ik me soms, zijn er nog kleine geheimen die zonder de onzichtbare hand van het algoritme worden doorgegeven.