De Netflix-serie Stranger Things heeft in korte tijd op veel aandacht mogen rekenen. Zonder al teveel voorkennis ben ik er aan begonnen en vrijwel meteen merkte ik dat er iets mis was. Drie afleveringen lang heb ik me zitten verbazen over de buitengewone intensiteit waarmee de makers alleen maar in citaten werken. Stranger Things is dan eindelijk peak retromania. Het verhaal doet er totaal niet toe, want je wordt constant afgeleid door verwijzingen naar Poltergeist, Goonies, E.T. elke Stephen King-verfilming uit de jaren tachtig (hoe de titel –vanzelfsprekend in retro-lettertype—opent naar de actie is bijvoorbeeld een omgekeerde knipoog naar de opening van The Dead Zone) en ontelbare paranoiafilms waarin obscure overheidsinstellingen zich zonder scrupules met duistere zaken bezighouden. De poster hierboven behoeft geen uitleg. Zelfs de veelgeprezen (en prettige) muziek is in wezen niets meer dan een imitatie van John Carpenter. Frederic Jameson zag dit in zijn beroemde artikel 'The Cultural Logic of Late Capitalism' (1984) aankomen:
The insensible colonization of the present by the nostalgia mode can be observed in Lawrence Kasdan’s elegant film Body Heat, a distant "affluent society" remake of James M. Cain’s Double Indemnity, set in a contemporary Florida small town a few hours’ drive from Miami. The word remake is, however, anachronistic to the degree to which our awareness of the preexistence of other versions (previous films of the novel as well as the novel itself) is now a constitutive and essential part of the film’s structure: we are now, in other words, in "intertextuality" as a deliberate, built-in feature of the aesthetic effect and as the operator of a new connotation of "pastness" and pseudohistorical depth, in which the history of aesthetic styles displaces "real" history.In die zin is het ook teleurstellend dat we na dertig jaar nog steeds hier aan vasthouden. Stranger Things vormt eigenlijk zoiets als retro-postmodernisme. Het probleem is niet de nostalgische blik naar de jaren tachtig, maar wat je er mee doet. Halt and Catch Fire dat zich in dezelfde periode afspeelt herschrijft bijvoorbeeld op fascinerende wijze de geschiedenis van de computerindustrie. Stranger Things brengt totaal niet nieuws, elke aspect is een cliché, van verhaallijn en aankleding tot de manier waarop personages op een situatie reageren. De meest positieve interpretatie zou de serie kunnen omschrijven als conceptuele kunst: hoe ver kan men gaan met het gebruik van citaten. Het antwoord is: totdat het je als toeschouwer helemaal niets kan schelen. Er is namelijk geen verrassing mogelijk, elke plotwending is er een die je al kent. De enige manier om nog verder te gaan dan Stranger Things is door in navolging van Gus van Sant’s Psycho (1998) alle shots van een film na te bootsen. Maar helaas is Stranger Things een succes wat altijd leidt tot imitaties. Ah, imitaties van imitaties, de perfecte aankleding voor een angstcultuur die elk risico wenst uit te bannen.
Je zegt "we", maar feitelijk bedoel je gewoon: de Amerikanen.
BeantwoordenVerwijderenHet is iets wat mij volkomen vreemd is, en waar ik heel veel mensen met zie worstelen: die obsessie met Amerika. Zo 20e-eeuws is dat. Sinds pakweg 1990 is Amerika cultureel gewoon dood. En eet het zichzelf op.
Ook heel vreemd: het idee dat de esthetica en maatschappijkritiek die er toe doen tegenwoordig van tv series zou komen. Zeer bizar. Beeldbrainwash is het. We zijn al zo ver dat de realiteit er tegenwoordig uitziet als een serial.
Wanneer gaat iedereen toch eens beseffen dat de wereld er pas echt anders gaat uitzien als we van die verderfelijke Amerikaanse invloed af zijn? Die angstcultuur waar je van spreekt komt ook al van daar. Mislukte wereldheersers zijn het. Niet meer, niet minder. En iedereen maar meegaan, elke keer weer in de hoop van een heropleving.
Of wat daarna komt beter is, zien we dan wel, maar ik kijk er alvast naar uit.
Laat mij tot het zo ver is maar een Oude Europeaan zijn.
Overigens is die 'pseudohistorical depth' gewoon een rechtstreeks gevolg van het feit dat de Verenigde Staten nauwelijks meer dan twee eeuwen oud is. En aangezien enkel geld telt voor een Amerikaan, heeft hij gewoon helemaal niks om op terug te vallen. Retromanie is het logische gevolg, want serieuze (ik zeg met opzet niet 'volwassen') Amerikaanse cultuur dateert niet van voor de jaren twintig van de vorige eeuw (en dan nog).
Nou, bij "we" denk ik onbewust toch aan Amerikanen, Anglo-Saksen en Nederlanders. :) Waarom en wanneer Nederland zo'n zwakke cultuur is geworden zijn interessante vragen die een keer ergens anders beantwoord kunnen worden (al heb ik wel een aantal vermoedens) maar Nederland is echt extreem gericht op de V.S. met name in krachtige media als televisie en internet.
BeantwoordenVerwijderenHet viel me aan de Middellandse Zee weer op hoe makkelijk je dit kunt vergeten. Dat er inderdaad een eenvoudig alternatief bestaat. Dat is het ware Oude Europa.
Maar je laatste punt is super-interessant, retromanie als logisch uitvloeisel van Amerikaans gebrek aan geschiedenis.