Het heeft even geduurd maar ik wil hier terugkomen op de
tekst ‘We Eisen de Toekomst Terug’
die Stefan Blokker schreef voor Ongekunsteld.
Een zeer sympathiek artikel over De Toekomst
Hervonden dat hem aanzet tot een aantal bespiegelingen. Een paar
observaties wil ik hier verder uitwerken, met name over de “oplossing van de
ruimte” uit de conclusie:
Op die manier zou er weer ruimte ontstaan voor nieuwe ideeën, niet gelimiteerd door de gevolgen van een te hoge bevolkingsdichtheid. Je kunt je natuurlijk dan afvragen in hoeverre dit een werkelijke oplossing is en niet enkel het ‘verplaatsen van het probleem’. Andere planeten raken weldra ook weer overbevolkt en voor je het weet wordt ook alles daar dood gereguleerd, of misschien komen we daar al helemaal gereguleerd aan en zal die ruimte om iets werkelijk nieuws te scheppen er nooit zijn.
Hoe vaag ik in de conclusie ook over die oplossing blijf,
het is de meest reële grootschalig stap voorwaarts. Er is een radicale logica
die stelt dat het beste wat de Aarde kan overkomen de zelfdestructie van de
mensheid is. Rust Cohle in True Detective
heeft in wezen gelijk wanneer hij stelt dat bewustzijn een fout van de evolutie
is. Een fout die het evolutieproces uit balans heeft gebracht en de habitat van
de Aarde zelf in gevaar brengt. Maar aangezien dit lastig is te accepteren
willen we toch verder met dit bewustzijn, hoe barok de technologische constructies zijn die we verzinnen om te overleven.
De interplanetaire oplossing is zo’n constructie maar het
appelleert tegelijkertijd aan diepere nomadische verlangens. Ik denk dat op het
moment ruimtereizen er niet al te best voorstaan. Het zou al een wonder zijn
wanneer een individu deze eeuw Mars levend bereikt. Het verlaten van het zonnestelsel
is voor de mens hoogstwaarschijnlijk onmogelijk–hypothetische sluikroutes door
wormgaten in de stijl van Interstellar
daargelaten. Wie het puur gaat om het continueren van het leven voorbij het
individu, bijvoorbeeld voor het geval de Aarde geraakt wordt door een komeet,
kan zich beter richten op het versturen van sondes met genetisch materiaal.
Overbevolking zal hoogstwaarschijnlijk nooit worden opgelost door ruimtereizen,
maar op de hele lange termijn is het handig om werelden voorbij de Aarde te
verkennen.
Stefan heeft in het bovenstaande citaat gelijk dat met zulke
reizen een aantal problemen, bijna als een virus worden meegedragen. Als
ruimtereizen worden ingebed in de termen van een militair-industrieel complex
is het beter om helemaal niet gaan. Vrijwel alles wat het zal verspreiden is
dan al conceptueel verziekt. Ik blijf het herhalen maar de Mars trilogie van Kim Stanley Robinson is cruciaal omdat het met veel van dit soort
vragen worstelt. Al tijdens de vlucht naar Mars besluiten sommige pioniers om
zich niet aan de vooropgestelde doelen te houden en een waarlijk nieuwe wereld
te creëren, een schisma dat door de hele reeks zal blijven doorwerken. En de
figuur Ann Clayborne is op een andere manier interessant. Deze geologe ziet al
snel in dat de mens Mars onherkenbaar zal veranderen en zet zich in voor een
pure planeet waar de mensheid zo weinig mogelijk sporen achterlaat. Gezien de
duurzaamheidsprestaties op Aarde is er veel te zeggen voor haar ideeën. Er is
een soort arrogant rationeel “recht” dat de mens alles maar moet domineren, wat
uiteindelijk onmogelijk is. Aan de andere kant zou je in een bescheiden variant
kunnen stellen dat alles uiteindelijk verandert en verdwijnt, of de mens zich
er mee bemoeit of niet.
Het belangrijkste aan de sprong naar boven is echter de
conceptuele opening. Het richt de blik naar buiten toe in plaats van naar binnen.
Het breekt de obsessie met onszelf en het “narcisme van verschil”. Het stimuleert
positieve technologische vernieuwingen die onverwachte oplossingen kunnen bieden op
andere gebieden (dus ook voor het leven op Aarde.) Voor een uitputtend overzicht van mogelijke scenario’s,
problemen, oplossingen en mooie infographics verwijs ik verder naar dit fijne
io9 artikel.
Voor de meer poëtische kant, Sint Carl van de Kosmonauten, prachtig bijgestaan door de beelden van Erik Wernquist:
Wanderers - a short film by Erik Wernquist from Erik Wernquist on Vimeo.
Langs de ene kant is het helemaal opnieuw beginnen al een even grote utopie natuurlijk. Ik zou durven zeggen dat ze even conceptueel vergiftigd is als andere oplossingen, in die zin dat het fundamenteel een religieuze gedachte is. Tabula rasa maken is al zo moeilijk voor een individu. Hoe zouden we dan willen verlangen dat zulks voor een hele planeet haalbaar is? Zo'n gedachte ontstaat overigens alleen op plaatsen (lees: staat van materiële overvloed) waar het mogelijk 'to entertain such thoughts'.
BeantwoordenVerwijderenVergeet het! We are going down unrevocably :-)
Overigens is mijn spijt daarover even groot hoor.